به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمد جواد لاریجانی در پیش‌نشست همایش بین‌المللی «حقوق ملت و آزادی‌های مشروع» تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران یک پدیده اجتماعی جاری و در حال تحول است که اصطلاحاً به آن Social Fact (واقعیت اجتماعی) می‌گویند. وی بیان کرد که این واقعیت اجتماعی دارای تولد، رشد و تحول است و در بسترهای واقعی جریان دارد.
لاریجانی با اشاره به تصمیم ملت ایران در انقلاب اسلامی اظهار داشت: “ملت با انقلاب اسلامی تصمیم گرفت نظمی مدنی و سیاسی ایجاد کند که بر اساس عقلانیت اسلامی منبعث از مکتب اهل بیت (ع) و ساز و کار دموکراسی و نمایندگی و قانون اساسی باشد.”
لاریجانی در ادامه به برخی قوانین در خارج از کشور اشاره کرد و در قیاس آنها با قوانین داخلی توضیح داد: ایران از جنبه‌های مختلف در معرض فشار قرار دارد. یکی از موضوعات چالش‌برانگیز داخلی، مسئله حجاب است. در جامعه امروز، بخشی از زنان تمایل به نداشتن حجاب دارند. هرچند شاید این گروه اکثریت را تشکیل ندهند، اما به هر حال جمعیت قابل‌توجهی هستند و نمی‌توان این پدیده را نادیده گرفت. این پرسش مطرح می‌شود که آیا اجبار به حجاب راه‌حل مناسبی است؟
مفهوم «اخلاق عمومی» در فرهنگ غربی
وی گفت: در کشورهای غربی نیز مفهومی به نام «اخلاق عمومی» (Public Morality) وجود دارد که به نحوی مشابه، محدودیت‌هایی را برای رفتارهای اجتماعی تعیین می‌کند. به‌عنوان مثال، در آمریکا اگر فردی با لباس نامناسب در مکان عمومی حاضر شود، حتی اگر مقام بالایی داشته باشد، ممکن است با پیگرد قانونی مواجه شود. قوانین آنجا نیز از گسست در اخلاق عمومی جلوگیری می‌کنند.
یک نمونه دیگر، ماجرای خانمی در پرواز امریکن ایرلاین است که به دلیل پوشش نامناسب از هواپیما اخراج شد. دادگاه پس از یک سال بررسی، حکم داد که این اقدام به دلیل ایجاد اختلال در امنیت و آسایش عمومی بوده است. این مثال‌ها نشان می‌دهد که حتی در جوامع غربی نیز محدودیت‌هایی برای پوشش و رفتارهای عمومی وجود دارد.
لزوم تعیین حدود در جامعه ایرانی
لاریجانی افزود: در کشور ما نیز نیاز به رعایت حد و مرزهایی در موضوع پوشش و برهنگی در مکان‌های عمومی احساس می‌شود. بحث اصلی اینجا آزادی نیست، بلکه چگونگی حفظ نظم و امنیت اجتماعی است. باید توجه داشت که بسیاری از مسائل اجتماعی و فرهنگی، فراتر از مفهوم آزادی فردی بوده و به بافت جامعه و شرایط خاص آن مرتبط هستند.
یکی دیگر از موضوعات مهم، مسئله ارتداد است. ارتداد در فقه اسلامی انواع مختلفی دارد و شرایط خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. این مسئله نیز مانند حجاب، نیازمند بررسی‌های عمیق و متناسب با شرایط کنونی جامعه است. پرسش اساسی این است که در جامعه امروز با افراد مرتد چگونه باید برخورد کرد؟ آیا باید قوانین فقهی به شکل سنتی اعمال شوند یا نیاز به رویکردی متفاوت داریم؟
سیستم مدنی کشور نباید در برابر هرگونه چالش و حمله عقب‌نشینی کند. باید با رویکردی منطقی و عقلانی مسائل را تحلیل کرده و قوانینی متناسب با شرایط موجود وضع کنیم. این قوانین باید بر پایه عقلانیتی که در سیستم ما وجود دارد، بنا شوند تا بتوانیم به‌صورت پایدار و مؤثر با چالش‌ها مقابله کنیم.
چالش‌ها و دیدگاه‌های متفاوت درباره اسلام و نظم مدنی
لاریجانی به برخی تردیدها و چالش‌های مطرح‌شده در اوایل انقلاب اشاره کرد و گفت: “برخی معتقد بودند که اسلام یک دین مندرس و برای هزار سال پیش است و نمی‌تواند با دنیای امروز و علم و تکنولوژی سازگار باشد.”
وی افزود که برخی دیگر بر این باور بودند که اسلام تنها به بخش خصوصی زندگی تعلق دارد و نباید در نظم مدنی و اجتماعی نقشی ایفا کند.
لاریجانی همچنین به دیدگاه جریان اصلاحات اشاره کرد و گفت: “این جریان عمدتاً معتقد است که دین باید به بخش خصوصی محدود شود و زندگی مدنی بر پایه عقلانیت سکولار شکل بگیرد؛ هرچند از طریق افراد متدین در مسئولیت‌ها، دین به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذار خواهد بود.”
پاسخ امام خمینی (ره) به چالش‌های مطرح‌شده
لاریجانی با اشاره به پاسخ امام خمینی (ره) به این چالش‌ها، تأکید کرد که امام (ره) به درستی به این موضوعات پاسخ دادند و فرمودند: “در تفکر اسلامی مکتب اهل بیت (ع) مرزی بین زندگی خصوصی و عمومی وجود ندارد و اسلام به‌خوبی قابل اجراست. همچنین، هیمنه تمدن غربی نباید ما را بترساند.”
لاریجانی: امام خمینی (ره) بر اجرای کامل احکام اسلامی و حضور فعال در مجامع بین‌المللی تأکید داشتند
لاریجانی، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، با اشاره به دیدگاه‌های متفاوت در اوایل انقلاب اسلامی درباره اجرای احکام اسلامی و حضور در مجامع بین‌المللی گفت: «جمعی بودند که مانند مرحوم مهندس بازرگان معتقد بودند بعضی از احکام اسلام را نباید فوراً اجرا کنیم؛ به‌عنوان مثال، احکامی مانند حرمت شرب خمر یا حکم رجم و امثال آنها را به زمانی موکول کنیم که حکومت اسلامی به‌طور کامل مستقر شده باشد. آنها می‌گفتند اکنون نباید این احکام را اجرا کنیم تا بهانه به دست دشمنان ندهیم، چرا که جمهوری اسلامی از روز نخست با تحریم‌های گسترده مواجه بود. اگر فکر می‌کنید تحریم‌ها تازه شروع شده‌اند، اشتباه می‌کنید؛ جمهوری اسلامی از همان ابتدا تحت تحریم قرار داشت و من می‌توانم لیست این تحریم‌ها را برایتان بیاورم.»
لاریجانی در ادامه به دیدگاه متفاوت شهید منتظری اشاره کرد و افزود: «از طرف دیگر، شهید منتظری معتقد بود که ایران باید به‌طور کامل از سازمان ملل و سایر مجامع بین‌المللی خارج شود، زیرا این نهادها را طاغوتی و تحت نفوذ آمریکا می‌دانست و بر این باور بود که حضور ایران در این سازمان‌ها تلف کردن وقت است.»
وی با اشاره به پاسخ حضرت امام خمینی (ره) به این دیدگاه‌ها بیان کرد: «ما در آن زمان نامه‌ای از وزارت خارجه خدمت امام (ره) ارسال کردیم و خواستار رهنمود ایشان شدیم. ایشان در پاسخ فرمودند: “آنچه مربوط به عدم اجرای اسلام بود، اصلاً ما انقلاب کردیم که اسلام را اجرا کنیم، نه اینکه اجرا نکنیم. باید قوانین اسلامی را اجرا کنیم، چون اساس این نظام بر پایه اسلام بنا شده است.”»
امام خمینی (ره): سازمان ملل متعلق به ماست، از فرصت‌ها برای بیان حق استفاده کنید
لاریجانی همچنین به رویکرد امام خمینی (ره) نسبت به حضور در مجامع بین‌المللی اشاره کرد و گفت: «ایشان در مورد خروج از سازمان ملل و سایر مجامع بین‌المللی فرمودند: “سازمان ملل مال ماست، مال آنها نیست که حالا بی‌خودی آن را تصاحب کرده‌اند. شما باید از هر فرصتی، حتی اگر یک نفر هم باشید، با صدای بلند و روشن حرف حق را بزنید. استایل ایران باید این‌گونه باشد. دیپلماسی و حضور بین‌المللی ایران نباید صرفاً رسمی و محدود به پروتکل‌های دست‌وپاگیر باشد. البته احترام به قواعد لازم است، اما حضور ایران باید پرشور و طوفانی باشد. حرف منطقی و درست خود را قاطعانه و با صراحت بیان کنید.”»
لاریجانی در پایان تأکید کرد که این دیدگاه امام (ره) راهبردی مؤثر برای حفظ اقتدار و عزت ایران در عرصه بین‌المللی بود و همچنان باید به‌عنوان یک اصل اساسی در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران مدنظر قرار گیرد.
موفقیت‌ها و نقاط ضعف جمهوری اسلامی در طول ۴۰ سال گذشته
وی با بیان اینکه تجربه جمهوری اسلامی ایران به شکل‌گیری یک نظم مدنی کاملاً معقول و پیشرفته منجر شد، گفت: “ما توانستیم یک نظم مدنی براساس عقلانیت اسلامی منبعث از مکتب اهل بیت (ع) و با بهره‌گیری از مکانیزم دموکراسی و نمایندگی ایجاد کنیم.”
لاریجانی خاطرنشان کرد که در این چهل و اندی سال، جمهوری اسلامی به توفیقات چشمگیری دست یافته است، اما در عین حال نقاط ضعفی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد به برخی مسائل توجه کافی نشده است.
لزوم توجه به ساختار مدنی و توسعه آن
وی با انتقاد از کم‌توجهی به ساختار مدنی در کشور، اظهار داشت: “ما اصلاً به ساختار مدنی توجه کافی نداریم. معمولاً فقط در زمان انتخابات و دعواهای سیاسی به این بخش پرداخته می‌شود و سپس به فراموشی سپرده می‌شود؛ در حالی که ساختار مدنی و چرخ‌دنده‌های آن بسیار مهم هستند و نیاز به توسعه و توجه مستمر دارند.”
لاریجانی در پایان تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک واقعیت اجتماعی در حال جریان، نیازمند توجه ویژه به ساختار مدنی و توسعه زیرساخت‌های مرتبط با آن است. وی بر اهمیت توسعه عقلانیت اسلامی و پایبندی به مکتب اهل بیت (ع) به‌عنوان مبنای اصلی نظم مدنی و اجتماعی کشور تأکید کرد.
