دیپلماسی هسته‌ای ایران؛ گام‌های مستمر برای رفع اختلاف‌های پادمانی و تنش‌زدایی
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی IAEA به‌عنوان یکی از ارکان سازمان ملل که در سال ۱۹۵۷ با هدف ترویج استفاده صلح‌آمیز و جلوگیری از استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای تاسیس شد، در حدود ۷ دهه از حیات خود از گزند تلاش‌ها و اقدام‌های برخی از کشور‌ها برای ابزارسازی سیاسی در امان نمانده است.
در حالی که کشور‌های غربی مصرانه تلاش دارند آژانس را با هدف تامین منافع نامشروع و سیاسی خود در ورطه سیاسی‌کاری نگه دارند، شمار قابل توجهی از کشور‌های عضو سازمان ملل خواهان حفظ تمرکز آژانس بر وظایف فنی خود هستند.
استفاده ابزاری از آژانس نه‌تنها فشار بر کشور‌های مستقل خواهان داشتن و ارتقا صنعت هسته‌ای صلح‌آمیز را با چالش مواجه می‌کند، بلکه از اعتبار فنی و تخصصی این نهاد می‌کاهد.
ایران در چهار دهه گذشته همواره تلاش کرده با عبور از اتهام‌زنی‌های بی‌اساس و فضاسازی‌های سیاسی علیه صنعت هسته‌ای خود ازسوی ائتلافی از مخالفان ایرانِ هسته‌ای، با حفظ، ارتقا و تقویت همکاری‌ها با آژانس، در مقابل عوامل مخربی که تلاش می‌کنند این نهاد را از مسیر اصلی خود دور کنند، بایستد.
فضاسازی‌های یادشده در موارد متعددی بحران‌های غیرضروری را در موضوع هسته‌ای ایران ایجاد کردند؛ هرچند نتوانستند مانعی در مسیر تعهد ایران به دیپلماسی هسته‌ای و همکاری با آژانس باشند.
همکاری‌های مستمر با آژانس در میانه برگزاری مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا
همکاری‌های ایران و آژانس بر مبنای حسن‌نیت و اصل تعهد ایران به تعامل با این نهاد پیش می‌رود؛ این امر را می‌توان در دیدارها، تماس‌های تلفنی و سفر‌های متقابل مقام‌های طرفین دید.
ابعاد گسترده همکاری ایران با آژانس را می‌توان در موضوع‌های دیگری ازجمله بازرسی‌های انجام‌شده از مراکز هسته‌ای کشور دید؛ ۲۲ درصد از کل بازرسی‌های آژانس در مراکز هسته‌ای ایران در حالی ثبت شده است که ایران حدود ۳ درصد از تاسیسات هسته‌ای جهان را در اختیار دارد.
با شنیده شدن زمزمه‌های برگزاری مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، موضوع هسته‌ای ایران با صداهایی بلندتر به کانون بحث‌ها آمد.
این در حالی است که پیش از این، موضع‌گیری‌های متناقض و اظهارنظر‌های مدیرکل آژانس، تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام و لفاظی‌های همدلانه تروئیکای اروپایی، رژیم صهیونیستی، آمریکا و مدیرکل آژانس درباره گزارش جامع یا مکانیسم ماشه با رویکرد منطقی و معقول ایران تا حد زیادی مدیریت شد.
امیر سعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در ۱۹ فروردین، با تاکید بر پایبندی ایران به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند و همکاری سازنده با آژانس، تصریح کرد: ایران و آژانس همکاری طولانی‌مدتی با یکدیگر داشته‌اند؛ همکاری‌ای که در صورت رفع فشار‌های سیاسی خارجی بر آژانس و در پیش گرفتن رویکردی مستقل، فنی، بی‌طرف و حرفه‌ای از سوی آن نهاد، می‌تواند منجر به حل‌وفصل معدود اختلاف‌های باقی‌مانده میان طرفین شود.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در سفر به تهران در ۲۷ فروردین، با سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و رایزنی کرد.
مقام‌های ایرانی در این دیدارها بر سیاست و اراده ایران برای تداوم تعامل و همکاری با آژانس در چارچوب تعهد‌های حقوقی بین‌المللی و لزوم ایفای نقش حرفه‌ای و فنی آژانس در چارچوب وظایف و مسئولیت‌های آن، بدون تاثیرپذیری از فشار‌های غیرموجه برخی طرف‌ها تاکید کردند.
ضرورت اتخاذ موضع صریح آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قبال تهدید‌ها علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران از دیگر موضوع‌هایی بود که رئیس دستگاه دیپلماسی و رئیس سازمان انرژی اتمی در دیدار با گروسی بر آن تاکید کردند.
گروسی نیز در این دیدارها حمایت خود را از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با هدف رسیدن به نتیجه مطلوب برای طرفین اعلام کرد.
عراقچی پس از دیدار با گروسی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد: آژانس در ماه‌های آتی می‌تواند نقش مهمی در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند.
رایزنی‌های وزیر امور خارجه با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب رویکرد تعامل‌محور ایران ادامه داشت؛ عراقچی در دوم و هفتم اردیبهشت در تماس‌های تلفنی با مدیرکل آژانس وی را در جریان آخرین وضعیت روند مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا قرار داد.
مدیرکل آژانس نیز در این رایزنی‌ها همواره بر ۲ موضوع تاکید داشت: حمایت از این مذاکرات و آمادگی آژانس برای هرگونه مساعدت در این روند براساس وظایف و اختیار‌های این سازمان طبق اساسنامه آژانس.
البته موضع گیری‌های گاه‌وبی‌گاه آقای مدیرکل در ادامه مسیر نشان داد که این حمایت و آمادگی برای مساعدت شکل دیگری از رویکرد متناقض و سیاست‌زده پیشین وی است.
گروسی، سه‌شنبه، نهم اردیبهشت بعد از نشست شورای امنیت درباره عدم اشاعه در کنفرانسی مطبوعاتی، مدعی شد: برنامه هسته‌ای رو به گسترش ایران همچنان یک مسئله جدی است؛ تضمین‌های معتبر فنی به پرسش‌های باقی‌مانده آژانس در ایران کلیدی هستند؛ بدون آن‌ها، ما قادر نخواهیم بود تایید کنیم که همه چیز مرتب است.
دلایل حضور هیئت فنی آژانس در تهران
این موضع‌گیری گروسی در حالی مطرح شد که هیئت فنی آژانس در آستانه نشست فصلی شورای حکام و گزارش جامع گروسی درباره ایران، برای رایزنی از مقام‌های سازمان انرژی اتمی یکشنبه، هفتم اردیبهشت وارد تهران شدند.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه درباره سفر این هیئت اعلام کرد: سفر هیئت فنی آژانس در ادامه مذاکراتی است که یک هفته قبل بین مدیرکل آژانس و مقام‌های ایران انجام و براساس آن قرار شد که یک هیئت فنی از آژانس عازم تهران شود.
وی تصریح کرد: گفت‌و‌گو‌ها کاملا فنی خواهد بود و یکی از موضوع‌هایی که قاعدتا در این گفت‌و‌گو‌ها مطرح خواهد شد، بحث موضوع‌های باقی‌مانده پادمانی است؛ واقعا برای ما مهم است که در این مقطع، مثل هر دوره دیگری آژانس به دور از فشار‌های سیاسی وظایف فنی و نقش حرفه‌ای خود را ایفا کند.
در نهایت درپی تفاهم‌های حاصل‌شده در سفر اخیر گروسی به تهران، ماسیمو آپارو، معاون پادمانی آژانس در روز دوشنبه، هشتم اردیبهشت، با هیئتی از سازمان انرژی اتمی به سرپرستی بهروز کمالوندی، معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس این سازمان، دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
در این مذاکرات، موضوع‌های مدنظر ۲ طرف، به‌ویژه مباحث فنی و پادمانی، مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و طرفین ضمن بررسی تمامی مباحث فی‌مابین، ازجمله موضوع‌های باقی‌مانده پادمانی، درباره روش پیگیری مسائل و نیز ادامه گفت‌و‌گو‌ها و اجرای تفاهم‌های حاصله به توافق رسیدند.
سفر هیئت فنی آژانس به تهران برای گفت‌و‌گو با مقام‌های سازمان انرژی اتمی که گروسی از آن با عنوان «نشانه امیدوارکننده از رویکرد ایران به مذاکرات با آمریکا» یاد کرده بود، نشان می‌دهد که ایران بر جزئیات فنی در همکاری‌های دوجانبه متمرکز است و به جلوگیری از تشدید تنش‌ها و اقدام‌های سیاسی علیه خود نگاه ویژه‌ای دارد.
ضمن اینکه بیان‌گر آماده شدن آژانس برای تدوین گزارش جامعی است که تروئیکای اروپایی خواستار ارائه آن در نشست فصلی شورای حکام شده؛ گزارشی که با ترسیم وضعیت هسته‌ای ایران می‌تواند بر تصمیم‌های آتی شورای حکام تاثیر داشته باشد.
چشم‌انداز دیپلماسی هسته‌ای ایران
نگاهی به روند تعامل‌های اخیر ایران و آژانس تایید می‌کند که تهران همچنان بر اصل تعامل و همکاری با آژانس پایبند است و با عزم جدی و بدون تاثیرپذیری از فضاسازی‌ها و اتهام‌زنی‌ها در مسیر تنش‌زدایی و حل‌وفصل اختلاف‌های پادمانی پیش می‌رود تا ضمن شفاف‌سازی مسائل پادمانی فضای مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را نیز مثبت‌تر کند.
همکاری‌های مستمر ایران با آژانس در جریان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا ادامه می‌یابد تا نمادی از عزم جدی تهران برای استفاده از ابزار دیپلماسی و همکاری بین‌المللی برای حل‌وفصل اختلاف‌ها باشد.
انتهای پیام/
