آمادگی نرم‌افزاری از مسیر تولید علوم انسانی اسلامی می‌گذرد
به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی قبل در جریان دیدار با جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح، علاوه بر تاکید بر آمادگی‌های سخت‌افزاری، بر لزوم مراقبت و آمادگی‌های نرم‌افزاری نیز تصریح کردند. در این راستا می‌توان به طرح و تبیین بیشتر این پرسش پرداخت که مقصود از مراقبت و آمادگی نرم‌افزاری چیست و این تعبیر مهم، مشتمل بر چه وجوه و ابعادی است.
برای این منظور، به سراغ حجت‌الاسلام دکتر مهدی ابوطالبی، عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) رفتیم و با او در باب تعبیر مراقبت و آمادگی نرم‌افزاری به گفت‌وگو نشستیم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:
تسنیم: همان‌گونه که مستحضر هستید، رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی قبل در جریان دیدار با جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح، ضمن تاکید بر تقویت مستمر آمادگی‌های حدأکثری و مراقبت‌های سخت‌افزاری، بر ضرورت و اهمیت مراقبت و آمادگی‌های نرم‌افزاری اشاره کردند. تحلیل و استنباط شما از این تعبیر معظم‌له چیست؟
ابوطالبی: اجازه بدهید پیش از ورود به این بحث، مقدمه‌ای را بیان کنم. سال‌ها پیش، پیرو نامه‌ای که برخی از فضلای حوزوی خطاب به رهبر معظم انقلاب اسلامی نوشتند، معظم‌له تعبیر جنبش نرم‌افزاری را به کار بردند و روی این مبحث تاکید بسیاری کردند. در آن مقطع هم حول این تعبیر، بحث و گفت‌وگوهای زیادی صورت گرفت که مقصود مقام معظم رهبری از تعبیر جنبش نرم‌افزاری چیست. به نظر من یکی از مهم‌ترین مسائلی که همه جوامع ازجمله جامعه ما با آن روبه‌رو است، مسائل مربوط به پیشرفت، تحول، پیشروی و حرکت به سوی رشد و تعالی است که در ادبیات غربی از آن با عنوان توسعه یاد می‌شود و البته مفهوم توسعه بار معنایی خاص خود را دارد. اما به طور کلی تحول، نوگرایی، پیشروی و پیشرفت، در زمره مسائلی است که همواره مورد نظر تمامی جوامع قرار داشته و دارد.
پیشرفت، مستلزم تحولات علمی در جامعه است
در کشور ما هم به‌ویژه در شرایطی که با برخی مشکلات اقتصادی، تهدیدهای امنیتی و… مواجهیم، مسئله پیشرفت از جمله مسائلی است که بسیار جلوه و نمود پیدا می‌کند. مردم توقع دارند که کشورشان در جهات مختلف ازجمله در زمینه‌های صنعت، سلامت، امنیت، نظامی و… پیشرفته باشد. می‌خواهم روی این نکته تاکید کنم که پیشرفت در میان همه جوامع، مقوله‌ای کاملا مهم و حیاتی به شمار می‌آید و در جامعه ما نیز مورد مطالبه عموم مردم است. بسیاری از مقایسه‌هایی که میان جامعه ایران و جوامع غربی صورت می‌پذیرد، ناظر به ابعاد مختلف مفهوم پیشرفت ازجمله بعد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و… است. اما تحقق پیشرفت، مستلزم وقوع تحولات علمی در جامعه است. مقام معظم رهبری در بیانات خود پیشرفت همه جانبه را مرادف با تمدن نوین اسلامی عنوان می‌کنند؛ بدین معنا چنانچه بخواهیم پیشرفت داشته باشیم، باید به تمدن نوین اسلامی دست پیدا کنیم. در بحث تمدن نوین اسلامی یا به تعبیر رهبر معظم انقلاب؛ پیشرفت همه جانبه، باید به این نکته توجه داشت که تمدن، یک بعد سخت‌افزاری و یک وجه نرم‌افرازی دارد. این تقسیم‌بندی در بیانات مقام معظم رهبری نیز وجود دارد. ایشان بعد سخت‌افزاری یا ابزاری تمدن یا همان پیشرفت همه جانبه را شامل صنعت، علم، اختراع، مسائل نظامی، ساختارهای سیاسی و… می‌دانند اما از بعد اصلی و حقیقی آن، ذیل عنوان سبک زندگی یاد می‌کنند.
جایگاه ویژه علوم انسانی در اندیشه رهبر معظم انقلاب
در اینجا نکته مهمی که باید به آن عنایت داشت، این است که رهبر معظم انقلاب اسلامی هنگامی که درباره اهمیت پیشرفت در زمینه‌های مختلف صنعتی، اقتصادی، نظامی و… که لازمه آنها رشد علمی است، سخن می‌گویند، تعبیر جالب توجهی را به کار می‌برند و می‌فرمایند که روح علم و دانش، علوم انسانی است. از منظر ایشان، این علوم انسانی است که همه تحرکات و تحولات موجود در جامعه را جهت‌دهی می‌کند. حتی در حوزه‌ای مانند صنعت هم نقش و تاثیر علوم انسانی برجسته و غیر قابل انکار است. ایشان در جایی هم به اظهارات برخی از فعالان حوزه صنعت استناد می‌کنند که از نگاه آنها، ۴۰ درصد پیشرفت صنعتی وابسته به صنعت است و ۶۰ درصد دیگر آن به مباحث علوم انسانی ازجمله مدیریت و… بستگی دارد. از آنجایی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) علوم انسانی را روح دانش می‌دانند، طبیعتا علوم طبیعی، تجربی و پایه که بیشتر به وجوه سخت‌افزاری تمدن مرتبط هستند، باید خود را با علوم انسانی هماهنگ و هم‌سو کنند و در نسبت این علوم، جهت‌دهی شوند. اساسا یکی از نقدهای جدی ما به الگوی توسعه و تکنولوژی نوین غربی این است که جهت این الگو و نیز جهت بهره‌برداری از تکنولوژی‌های نوین، دارای سمت و سوی درستی نیست؛ یعنی یک جهت کاملا مادی، سودانگارانه، انسان‌محور و لذت‌بنیان است که از سویه‌های معنوی، اخلاقی و انسانی برخوردار نیست. بنابراین، مقام معظم رهبری جایگاه و نقش علوم انسانی را در پیشرفت علوم طبیعی، صنایع مختلف و… که سخت‌افزار پیشرفت محسوب می‌شوند، بسیار حائز اهمیت می‌دانند. از سوی دیگر، همان‌گونه که اشاره کردم، رهبر معظم انقلاب اسلامی اصل، پایه و بخش نرم‌افزاری تمدن را سبک زندگی عنوان می‌کنند. سبک زندگی نیز مشتمل بر وجوه و ابعاد گوناگون خانوادگی، بهداشتی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی و… است و باز علوم انسانی پایه آن محسوب می‌شود.
تسنیم: با این توصیف، به نظر می‌رسد که بحث آمادگی و مراقبت نرم‌افزاری را باید در نسبت مفهوم جنبش نرم‌افزاری فهم کرد که پیش از این توسط رهبر انقلاب اسلامی مطرح شده است.
ابوطالبی: بله، مقام معظم رهبری ذیل مباحث‌شان در زمینه جنبش نرم‌افزاری روی مبحث تولید علم و پیشروی علمی تاکید می‌فرمایند؛ با وجود این، در سال‌های اخیر می‌بینیم که معظم‌له تاکیدات فراوان و مفصلی را راجع به علوم انسانی داشته‌اند؛ بدین معنا که علوم انسانی غربی، سم و مضر است و ما حتما باید در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی گام برداریم. این یک کار کاملا علمی و نرم‌افزاری است؛ یعنی ما چه بخواهیم در حوزه نظامی پیشرفت کنیم، چه در حوزه صنعتی، چه در حوزه بهداشت و درمان، چه در خودروسازی و… باید بدانیم که علوم انسانی اسلامی بر همه آنها تاثیرگذار است. از آن طرف، بن‌مایه سبک زندگی هم علوم انسانی است و باز در اینجا هم نقش علوم انسانی اسلامی و جایگاه مهم آن، امری غیرقابل انکار می‌نماید. لذا یکی از اصلی‌ترین محورهایی که می‌توان ذیل بحث آمادگی و مراقبت نرم‌افزاری مطرح کرد، تولید علوم انسانی اسلامی است.
مراقبت نرم‌افزاری یعنی اینکه در دام توسعه غربی نیفتیم
در اینجا شاید تعبیر مراقبت نرم‌افزاری عنوان دقیق‌تری باشد؛ از این حیث که ما باید بسیار مراقبت کنیم تا علوم انسانی مسموم غربی وارد جهت‌دهی‌های علمی‌‌مان نشود. به اعتقاد بنده اصل آمادگی نرم‌افزاری بدین معناست که ما باید بلادرنگ به سمت تولید علوم انسانی اسلامی حرکت کنیم؛ چراکه آمادگی نرم‌افزاری از رهگذر تولید علوم انسانی اسلامی محقق می‌شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که رهبر معظم انقلاب اسلامی تاکید فراوانی دارند که مفهوم پیشرفت در نگاه اسلامی با مفهوم توسعه غربی کاملا متفاوت است. توسعه غربی به معنای غربی شدن است که مولفه‌های خاص خود را دارد. مراقبت نرم‌افزاری در بحث پیشرفت به این معناست که در دام توسعه غربی نیفتیم. موضوع آمادگی برای پیشرفت نیز ذیل یکی دیگر از مباحث مطرح‌شده توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی فهم می‌شود و آن الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت است که در مقابل الگوی توسعه غربی مطرح می‌شود.
دو بعد مهم در آمادگی نرم‌افزاری که باید جهت حرکت حوزه و دانشگاه باشد
با توجه به مفهوم آمادگی نرم‌افزاری به نظر می‌رسد که حوزه و دانشگاه ما باید در امتداد دو بعد مهم حرکت کنند؛ یکی تولید علوم انسانی اسلامی یا به عبارت دیگر، اسلامی‌سازی علوم انسانی غربی و دیگری الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت. در زمینه الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در مقطعی کارهایی صورت گرفته و سندی هم تدارک دیده شده است اما همچنان جای کار وجود دارد. در همین برنامه‌های پنج‌ساله کشورمان موسوم به برنامه‌های پیشرفت، جاری بودن رویکرد اسلامی در الگوی پیشرفت بسیار مهم و حائز اعتنا است. بدین معنا باید همواره مراقبت و ارزیابی کرد که در برنامه‌های پنج‌ساله نگاه اسلامی حاکم باشد.
تسنیم: بنابراین می‌توان گفت که آمادگی و مراقبت نرم‌افزاری از رهگذر اهتمام به تولید علوم انسانی اسلامی و الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت حاصل می‌شود.
ابوطالبی: بله، در تحلیل نهایی می‌خواهم بگویم ما از هر جهتی که بخواهیم در مقابل دشمنان‌مان آماده شویم، چه بخواهیم جامعه را به لحاظ روانی آماده کنیم، چه قصد داشته باشیم تجهیزات مناسبی را مهیا کنیم، چه بخواهیم از لحاظ صنعتی و فکری توانا و قدرتمند شویم، همه این موارد به نوعی به بحث علوم انسانی اسلامی و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت بازمی‌گردد و تاکید مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره لزوم و اهمیت آمادگی و مراقبت نرم‌افزاری را می‌توان در پرتو اهتمام به این دو مسئله فهم کرد.
انتهای پیام/
