گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم-زینب امیدی: وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ایران در نشست جهانی وزیران علوم کشورهای عضو یونسکو با عنوان «دیپلماسی علمی در جهان به سرعت در حال تغییر: صلح‌سازی در ذهن مردان و زنان» فروردین سال جاری در پاریس شرکت کرد و این اولین حضور وزیر علوم ایران در نشست جهانی یونسکو پس از سال ۱۳۹۷ بود.
دانشگاهها در خط مقدم تحریم‌ها
تحریم‌های علمی، مانعی جدی بر سر راه توسعه علمی و فناوری کشورها محسوب می‌شوند. این تحریم‌ها، دسترسی به منابع علمی، تجهیزات آزمایشگاهی و همکاری‌های بین‌المللی را محدود کرده و در نهایت، به کند شدن آهنگ پیشرفت علمی و فناوری منجر می‌شوند. با توجه به نقش حیاتی علم و فناوری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تحریم‌های علمی می‌توانند اثرات مخربی بر آینده کشورها داشته باشند. اهمیت موضوع تحریم‌های علمی علیه ایران موجب گشت تا وزیر علوم در این نشست آن را مورد نقد جدی قرار دهد.
انتقاد سیمایی صراف از تحریم‌های علمی در نشست جهانی یونسکو در پاریس، صرفاً یک اعتراض ساده به موانع پیش روی جامعه علمی ایران نبود. این اقدام، کنشی استراتژیک با هدف ایجاد تغییر در گفتمان جهانی پیرامون علم و فناوری و مقابله با رویکردهای انحصارگرایانه در این حوزه است. در این گزارش، با نگاهی عمیق‌تر به این رویداد، ابعاد مختلف آن و تأثیرات احتمالی‌اش بررسی می‌شود.
زمینه‌های انتقاد/ تحریم دانشگاهها و محدودیت‌های گسترده
سخنان وزیر علوم در یونسکو در خلاء بیان نشد، بلکه ریشه در واقعیت‌های تلخ تحریم‌های گسترده‌ای دارد که بخش‌های مختلف علمی و دانشگاهی ایران را هدف قرار داده است. تحریم دانشگاه‌هایی چون صنعتی شریف، نه تنها دسترسی این مراکز به منابع مالی و تجهیزات خارجی را محدود کرده، بلکه همکاری‌های بین‌المللی، تبادل دانشجو و استاد، و شرکت در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک را نیز با دشواری مواجه ساخته است. این تحریم‌ها، در عمل، حق دسترسی به دانش و پیشرفت علمی را از جامعه دانشگاهی ایران سلب می‌کنند، که نقض آشکار اعلامیه‌های حقوق بشری و اهداف سازمان‌های بین‌المللی نظیر یونسکو است.
محتوای انتقاد/ فراتر از یک درخواست
انتقاد وزیر علوم، صرفاً یک درخواست برای رفع تحریم‌ها نبود. او با استدلال‌های متقن، نشان داد که این تحریم‌ها، متناقض با اهداف یونسکو هستند چرا که علم، میراث مشترک بشریت است و دسترسی به آن نباید تحت تأثیر منازعات سیاسی قرار گیرد.
همچنین تاکید شد که این تحریم‌ها فاقد مبنای قانونی هستند و تحریم‌های یکجانبه، بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل، غیرقانونی و غیرمشروع هستند. سیمایی با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تاکید کرد که ایران تحت هیچ تحریمی از سوی این شورا قرار ندارد و تحریم‌های علمی فاقد وجاهت قانونی است.
تناقض آشکار/ جذب نخبگان در عین تحریم دانشگاهها
همه این‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که با وجود اینکه دانشگاه‌های ایرانی تحریم می‌شوند، از فارغ‌التحصیلان آنها برای جذب در مراکز علمی غربی استقبال می‌شود.
وزیر علوم با اشاره به تحریم دانشگاه صنعتی شریف از سوی آمریکا و در عین حال، تلاش این کشور برای جذب فارغ‌التحصیلان ایرانی، این رفتار را متناقض و غیرمنطقی توصیف کرد. این رویکرد، نشان‌دهنده تلاش برای بهره‌برداری از دانش ایرانیان، در عین محروم کردن جامعه علمی داخل کشور از پیشرفت و توسعه است.
پیامدهای احتمالی و دستاوردها
طرح موضوع تحریم‌های علمی در یونسکو، می‌تواند به افزایش آگاهی جهانی در این زمینه و ایجاد فشار بر کشورهایی که این تحریم‌ها را اعمال می‌کنند، منجر شود.
همچنین طرح دیدگاه‌های منطقی و مستدل در یونسکو، می‌تواند به تقویت جایگاه ایران به عنوان یک بازیگر مسئولیت‌پذیر و مدافع حقوق بین‌المللی در عرصه علم و فناوری کمک کند.
با وجود تحریم‌ها، ایران می‌تواند با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و همکاری با کشورهای غیرمتعهد، به پیشرفت‌های علمی و فناوری دست یابد. همچنین تحریم‌ها، اگرچه چالش‌هایی را ایجاد می‌کنند، اما می‌توانند انگیزه‌ای برای توسعه فناوری‌های بومی و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی باشند.
سیمایی صراف همچنین در حاشیه حضور در این نشست، با وزرای علوم سری‌لانکا و کلمبیا و معاون وزیر علوم سوئیس و عراق دیدار و درباره همکاری‌های علمی فی‌مابین گفت‌وگو کرد.
وی همچنین در نشستی صمیمی با حضور جمعی از استادان ایرانی مقیم فرانسه و آلمان، از آنها خواست که برای همکاری‌های بیشتر با ایران، پیشنهادهای خود را مطرح کنند و بر لزوم اصلاح قوانین و رفع خلأهای موجود برای بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های علمی هموطنان خارج از کشور تأکید کرد. در این دیدار مقرر شد ۲۰ نفر از اساتید برجسته ایرانی مقیم اروپا تابستان امسال برای ایراد سخنرانی و برگزاری کارگاه‌های علمی و آموزشی در زمینه‌های هوش مصنوعی، انرژی‌های تجدیدپذیر و… به ایران سفر کنند.
در آخر…
انتقاد وزیر علوم ایران از تحریم‌های علمی در نشست یونسکو، فراتر از یک اقدام اعتراضی، یک حرکت هوشمندانه در راستای تغییر قواعد بازی در عرصه بین‌المللی علم و فناوری بود. این اقدام، نه تنها به روشنگری درباره اثرات مخرب تحریم‌ها بر توسعه علمی ایران کمک کرد، بلکه فرصتی برای طرح دیدگاه‌های جدید و ایجاد ائتلاف‌های بین‌المللی برای مقابله با رویکردهای انحصارگرایانه در این حوزه فراهم آورد. با تداوم این تلاش‌ها و پیگیری دیپلماتیک موضوع، می‌توان امیدوار بود که تحریم‌های علمی به زودی برداشته شوند و جامعه علمی ایران بتواند به طور کامل از مزایای همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های علمی و فناوری بهره‌مند شود.
انتهای پیام/
