به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ در عصر بحران‌های هویتی، تعارض‌های فرهنگی و شکاف‌های معنوی، بازگشت به آموزه‌های عمیق دینی که ریشه در سیره معصومان دارد، ضرورتی بی‌بدیل یافته است. امام علی بن موسی الرضا (ع)، هشتمین پیشوای شیعیان، نه تنها در گستره آموزه‌های دینی، بلکه در شکل‌دهی به تمدن و هویت شیعی ایرانی، جایگاهی ممتاز دارد. در منظومه فکری امام رضا (ع)، کرامت انسانی و هویت فرهنگی بومی نه تنها نفی نمی‌شوند بلکه در پرتو توحید، تعقل و عقلانیت تعالی پیدا می‌کنند.
کرامت انسانی؛ نگاهی ریشه‌ای در کلام رضوی
یکی از پایه‌های مهم اندیشه رضوی، تأکید بر کرامت ذاتی انسان به‌عنوان موجودی دارای حق، حرمت و ظرفیت رشد است. در مناظرات، نامه‌ها و آموزه‌های امام رضا (ع) انسان موجودی آزاد، اندیشمند و مسئول تصویر می‌شود. در مناظره تاریخی با رهبران ادیان مختلف، آن حضرت نه‌تنها با حفظ حرمت مخاطب گفتگو می‌کند، بلکه بر اساس فطرت مشترک بشری، مسیر استدلال عقلی را انتخاب کرده است.
در نگاه امام رضا (ع) «کرامت» محدود به مؤمنان یا پیروان خاص نیست، بلکه همه انسان‌ها به اعتبار انسان بودن، شایسته حرمت‌اند. این نگاه زیربنای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، مدارا با دیگران و پرهیز از تحقیر اقوام و ملت‌هاست.
نقل است که امام رضا (ع) حتی نسبت به خدمتکاران و بردگان، با ادب، محبت و احترام رفتار می‌کردند و تأکید داشتند که بندگی خداوند، اصل کرامت انسان است، نه نژاد، ثروت یا مقام اجتماعی.
هویت ایرانی؛ بازیابی اصالت در پرتو ولایت
اقامت امام رضا (ع) در ایران، به‌ویژه در خراسان، تحولی ژرف در شکل‌گیری هویت دینی ملی ایرانیان رقم زد. پس از ورود آن حضرت به سرزمین ایران، فضای فرهنگی کشور متأثر از مکتب اهل بیت (ع) شد، اما در عین حال، ویژگی‌های بومی و تاریخی ایرانیان نیز به رسمیت شناخته شد.
امام رضا (ع) با پذیرش آداب مثبت، زبان و رسوم مشروع اقوام ایرانی، نشان داد که مکتب اهل بیت (ع) در تقابل با هویت ملی نیست، بلکه آن را پالایش، هدایت و غنا می‌بخشد. در حقیقت، حضور حضرت در ایران به پیوندی پایدار میان «اسلام اصیل» و «فرهنگ ایرانی» انجامید که در طول قرن‌ها، بنیان‌های تمدن ایرانی اسلامی را مستحکم کرد.
نسبت عقلانیت، کرامت و هویت در نگاه امام رضا (ع)
یکی از ویژگی‌های بارز مکتب رضوی، عقلانیت در دین‌ورزی و فرهنگ‌سازی است. عقل در نگاه امام رضا (ع) ابزاری برای رشد، هدایت و تمییز حق از باطل است. این عقل‌گرایی، مبنایی برای حفظ کرامت انسان و بازسازی هویت ملی بر اساس اصول الهی است.
به این معنا، هر گونه تحقیر ملیت‌ها، قومیت‌ها، یا سلطه‌پذیری فرهنگی، در تضاد با منطق مکتب امام رضا (ع) است. این رویکرد، بستر مناسبی برای مقابله با استعمار فرهنگی و هجوم نرم تمدن‌های بیگانه فراهم می‌کند.
به این ترتیب، کرامت انسانی در مکتب امام رضا (ع) مفهومی فراتر از اخلاق فردی است و به سطحی از تمدن‌سازی و هویت‌بخشی می‌رسد که می‌تواند پایه‌گذار جامعه‌ای عادل، معنوی و هویت‌مدار باشد. حضور آن حضرت در ایران، نه تنها موجب گسترش معارف شیعی شد، بلکه به بازتعریف هویت ایرانی در سایه اسلام عقلانی، اخلاق‌محور و عدالت‌خواه کمک کرد.
امروزه بیش از هر زمان دیگر، بازخوانی این سیره می‌تواند مسیر بازیابی هویت اصیل ایرانی-اسلامی و بازسازی اجتماعی مبتنی بر کرامت و آگاهی باشد؛ هویتی که نه در انزوا، بلکه در گفت‌وگو، مدارا، اخلاق و خودباوری شکل می‌گیرد.
انتهای پیام/
