پیش بینی افت شدید جایگاه علمی ایران تا پنج سال آینده

در گفت‌و‌گو با آنا مطرح شد؛

دانشمند یک درصد برتر جهان گفت: در آینده‌ای نه چندان دور آینده پژوهان پیش بینی کرده‌اند افت شدیدی از نظر جایگاه علمی ایران پیدا می‌کنیم که حاصل سیاست گذاری‌های غلط چند سال اخیر است.

علی ملکی دانشمند یک درصد برتر جهان در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره حمایت از دانشمندان علوم پایه اظهار کرد: برای حمایت از علم در دنیا دو رویکرد دولتی و خصوصی نیاز است، در ایران عمدتا” بخش دولتی فعال است و بخش‌های غیردولتی یا چندان وجود ندارند یا بسیار ناچیز هستند.

وی افزود: از آنجایی که ایران کشور نفتی و متاثر از درآمد‌های نفتی است و این درآمد‌ها از دهه ۹۰ تاکنون روند نزولی را طی کرده و بیشتر هم تنزل خواهد کرد. از آنجاییکه منابع درآمد‌های پایدار دیگری را هم نتوانسته جایگزین کند، لذا علم نیز به تبع سایر حوزه‌های حاکمیتی از جمله بخش‌های عمرانی و زیرساختی که متاثر از آن بوده و موثر در پیشرفت کشور هستند، دچار آسیب‌های جدی شده است.

لازمه جذب بخش خصوصی برای ارتقای علوم پایه

ملکی دلیل جهش نیافتن علوم به خصوص رشته‌های علوم پایه در کشور را در نداشتن منابع کافی عنوان کرد و افزود: در ابتدا باید منابع درآمدی جدید و پایدار ایجاد شود. بطور مثال، اگر بودجه دولتی کافی وجود ندارد، بخش خصوصی را با رویکرد تبلیغ برند‌های خود به فعالیت در این حوزه تشویق کنند. با متولیان غیردولتی تعاملات و هم افزایی برقرار شود تا آنها هم انگیزه کافی برای ورود به این عرصه را پیدا کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران درباره ارتباط تعداد مقالات با ارتقای رتبه علمی ایران گفت: هر دو رویکرد انتقادی و حمایتی از حجم تولید و تعداد مقالات در ایران درست است. نوشتن مقاله فی نفسه بد نیست، اما مهم است که در نهایت از مقالات علمی متعدد محصول آزمایشگاهی یا دانش بنیان هم خارج شود. در برخی کشور‌ها به ازای هر ده هزار یا صدهزار مقاله ممکن است این هدف تامین شود. از طرفی ارتباط معنی داری بین محصولات شرکت‌های دانش بنیان واقعی تا محصولات صنعتی برای استفاده عموم مردم وجود دارد. اما هنوز به نظر می‌رسد این حلقه‌ها در فضای علمی و تولیدی ایران شکل نگرفته است.

ملکی بیان کرد: برخی از شرکت‌های فناوری به علت وجود تحریم‌ها قطعاتی را با واسطه از شرکت‌های مختلف با قیمت چندبرابر تهیه کرده و به اسم محصول بومی سازی شده خود وارد بازار می‌کنند. و ممکن است اولین محصولشان آخرین محصول هم باشد. چرا که دانش بومی آن در ایران وجود ندارد و هر کدام از قطعات کلیدی که از کار بیفتد، خدمات پس از فروش و ضمانتی نخواهیم نداشت و تولید و حمایت بازار مصرف از آن ادامه دار نخواهد بود؛ بنابراین باید زیرساخت‌های پژوهشی و فناورانه کشور را اصولی شکل داد.

وی افزود: بحث شعار زدگی، حرف و گفتار همچنان در دولت‌ها ادامه می‌یابد و با این رویکرد اتفاق خاصی نخواهد افتاد و به مملکت آسیب‌های بلندمدت وارد خواهد شد. وقتی پژوهشی در کشور با زیرساخت و بودجه کافی و درست انجام نشود عمدتا با پژوهش‌های سطحی و فاقد بنیه علمی مواجهه خواهیم شد و فقط خود را فریب می‌دهیم که کشور در رنکینگ‌های بین المللی مقاله تولید کرده و صاحب شرکت‌های متعدد دانش بنیان هستیم، اما هیج کدام از این موارد در عمل دردی را از فضای عمومی جامعه و کشور دوا نمی‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: تا زمانی که مشکلات زیرساختی اصولی در کشور حل نشوند، روند پیشرفت سیستماتیک شکل نخواهد گرفت.

وی درباره حمایت از پژوهشگران گفت: با قاعده و فرمول‌های معکوسی که شکل گرفته به ازای هر امتیاز در دانشگاه علم و صنعت، پژوهشگران تنها ۴۰۰ هزار تومان دریافت خواهند کرد. تازه افرادی که دارای امتیاز‌های بیشتری باشند عملا” طبق قاعده پلکانی با فرمول معکوس شروع به کار می‌کند و کسی که بیش از دو هزار امتیاز دارد با فردی که یک سوم فعالیت پژوهشی و امتیاز دارد فرق نخواهد کرد؛ بنابراین پیشگامان علمی با وضعیت اعتبارات پژوهشی که در مقایسه با همکاران بین المللی در شرایط بسیار ناعادلانه، پیچیده و دشوارتری هم در حال رقابت و تولید علمی هستند، راه به جایی نخواهند برد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: بنابراین افرادی که فعالیت و ارزش افزوده بیشتری برای دانشگاه و در اصل کشور ایجاد کرده‌اند، در حال تنبیه و محدود شدن هستند. متاسفانه این رویکرد از دولت قبلی آغاز شده و هنوز اصلاحی در دولت جدید برای آن شکل نگرفته است و امیدواریم با تغییر و تحولات دولت و وزیر جدید، رویکرد‌های فعلی دانشگاه هم بهبود یابد.

دانشمند یک درصد برتر کشور گفت: سرآمد شدن هر استادی حاصل دو یا سه سال اخیر نیست، بلکه به ثمر نشاندن آنها در جایگاه‌های بین المللی محصول ده سال گذشته است. 

ملکی ادامه داد: اثرات تحقیقات، سیاست‌ها و برنامه های چند سال اخیر در پنج تا ده سال آینده نشان داده می شوند؛ چرا که بعضا” ممکن است نگرشهای فردی و گروهی خوبی شکل نگرفته باشد و اتفاقاتی که در مدیریت برنامه های علمی رخ داده اثرات بدی را در جایگاه و محافل بین المللی بگذارد. لذا شایسته است که دلسوزان این مرزوبوم به فکر چاره ای آنی باشند تا به افسوس و حسرت فردا دچار نشویم.