پیشگیری از تغییر غیرمجاز کاربری اراضی زراعی و باغات و تصرف اراضی ملی و دولتی/استفاده از تکنولوژی‌های نوین در امر نظارت بر اراضی ملی یکی از راهکار‌های آسیب شناسانه

پدیده زمین‌خواری و تغییر کاربری غیر مجاز اراضی ملی و دولتی و تغییر کاربری غیر مجاز از چالش‌های مهم در مدیریت منابع طبیعی و حفظ محیط زیست، تضییع حقوق عمومی و بیت المال به شمار می‌آیند. افزایش جمعیت، رشد شهرنشینی و توسعه صنعتی و اقتصادی موجب افزایش تقاضا برای زمین و در نتیجه تخریب اراضی کشاورزی، جنگل ها، مراتع و منابع طبیعی شده است. زمین خواری به تصرف غیرقانونی اراضی ملی منابع طبیعی و زمین‌های عمومی یا خصوصی به منظور استفاده شخصی و تغییر کاربری غیر مجاز آنها اشاره دارد که اغلب به دنبال ساخت و ساز، بهره برداری تجاری و سودجویی‌های مالی صورت می‌گیرد.

با وجود قوانین و مقرات مختلف برای جلوگیری از تغییر کاربری و تصرف زمین‌های دولتی در ایران پدیده موسوم به زمین خواری که طی آن عده‌ای اقدام به تغییر غیر قانونی کاربری زمین یا تصرف زمین‌های دولتی یا تغییر کاربری غیر مجاز می‌کنند این مسئله تبدیل به یکی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور شده است. تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی نتیجه نقض قوانین موجود و عدم اجرای صحیح همین قوانین ناقص توسط مجریان آن و بی‌توجهی به اهمیت آن و فرصت طلبی عده‌ای از سودجویان است.

زمین‌خواری نه تنها موجب تخریب منابع طبیعی و کاهش مساحت اراضی کشاورزی می‌شود، بلکه تبعات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی گسترده‌ای نیز به دنبال دارد. تغییر کاربری غیرمجاز اراضی به ویژه در نواحی با ارزش زیست محیطی یا کشاورزی میتواند به افت کیفیت خاک، فرسایش، کاهش تولیدات کشاورزی و همچنین افزایش آلودگی هوا و آب منجر شود. در برخی موارد این موضوع منجر به تشدید اختلافات اجتماعی و حقوقی نیز می‌شود. به دلیل نبود نظارت کافی و ضعف در اجرای قوانین، زمین خواری به ویژه در کشور‌های در حال توسعه به مشکلی فراگیر و پیچیده تبدیل شده است.

با این شرایط، پیشگیری از زمین خواری و کنترل تغییرات کاربری غیر مجاز اراضی برای حفظ منابع طبیعی و امنیت غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است حفاظت از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی می‌تواند در تأمین نیاز‌های نسل‌های آینده به منابع طبیعی و مواد غذایی نقشی کلیدی ایفا کند. همچنین، جلوگیری از تغییرات غیرقانونی اراضی، می‌تواند در ایجاد یک نظام برنامه ریزی منسجم و پایدار برای توسعه شهری و روستایی کمک کند و از افزایش حاشیه نشینی و آلودگی محیط زیست جلوگیری کند.

هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی تقویت قوانین و ایجاد سیستم نظارتی قوی با هدف پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی ملی و دولتی و جلوگیری از تغییر کاربری غیر مجاز امری ضروری و اجتناب نا پذیر است لذا در این راستا دبیرخانه شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه با آسیب شناسی این موضوع نسبت به ارائه راهکار‌های عملیاتی در قالب طرح تقسیم کار ملی کرده است.

اهم قوانین و مقررات در حوزه زمین

قوانین و مقررات متعددی در ایران به منظور پیشگیری از هرگونه تغییر کاربری اراضی ملی و دولتی بدون مجوز از مراجع ذی صلاح وجود دارد که هدف آنها حفاظت از این اراضی به عنوان سرمایه ملی و جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری غیرقانونی است. این قوانین بر اساس اصول حفاظت از منابع طبیعی و حقوق عمومی تنظیم شده‌اند می‌شوند.

از جمله این قوانین و مقررات اصلی مرتبط می‌توان به موارد زیل اشاره کرد:

۱) فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص مقابله با تصرف غیرقانونی اراضی در اسفند ماه ۱۳۹۳،

۲) قانون اصلاحات اراضی ۱۳۳۹،

۳) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶،

۴) قانون زمین شهری مصوب ۱۳۶۶/۰۶/۰۲،

۵) قانون اصلاح زمین شهری ۱۳۶۸،

۶) قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها مصوب ۱۳۷۴ و اصلاحات مصوب ۱۳۸۵،

۷) قانون ایجاد شهر‌های جدید ۱۳۸۰،

۸) قانون تعاریف محدوده و حریم شهر روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها مصوب ۱۳۸۴،

۹) قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی اقتصادی ۱۳۸۵،

۱۰) قانون حفاظت از امور اراضی زراعی و کشاورزی

۱۱) ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی

۱۲) قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲،

۱۳) قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب، برق، تلفن فاضلاب و گاز مصوب ۱۳۹۶/۰۳/۱۰،

۱۴) بند ۹ ماده ۲۸ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۶/۰۶/۱۱،

۱۵) آئین نامه اجرایی قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها مصوب ۱۳۸۶،

۱۶) آیین نامه اجرایی ماده (۶۳) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی شماره ۵۱۷۲۲ت مصوب ۱۳۸۶/۰۴/۰۶،

۱۷) آئین نامه اجرایی قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب، برق، گاز و… مصوب ۱۳۹۷/۰۶/۰۳،

۱۸) بخشنامه مورخ ۱۳۹۹/۰۷/۰۶ دادستان محترم کل کشور در خصوص نحوه اجرای مقررات ماده ۱۰ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها

۱۹) بخشنامه‌های صادره توسط سازمان امور اراضی کشور

۲۰) دستور العمل وظایف شورای حفاظت از حقوق بیت المال دراراضی ملی و منابع طبیعی مصوب ۱۳۸۳،

۲۱) آرای هیئت عمومی دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری مرتبط با این حوزه

۲۲) مصوبات شورای حفظ حقوق بیت المال استان مازندران

۲۳) بخشنامه ریاست محترم دستگاه‌های قضایی در خصوص صیانت از منابع طبیعی در اسفند ماه ۱۳۹۳،

۲۴) لایحه قانونی خرید و تملک اراضی املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی و عمرانی و نظامی دولت مصوب ۱۳۵۸/۱۱/۱۷

شگرد‌های متداول تصرف اراضی ملی و تغییر کاربری غیر مجاز اراضی زراعی و باغات

در تصرف اراضی ملی و تغییر کاربری غیر مجاز اراضی زراعی و باغات از شگرد‌هایی استفاده می‌شود که از جمله آن می‌توان به جعل، تبانی با برخی سازمان‌های ذی ربط، توسعه غیرقانونی، سوء استفاده از عناوین اشخاص، احداث بنا در زمین‌ها و املاک بلاصاحب، توسل به شیوه‌های غیرقانونی، تخلفات مشاورین املاک، تخلفات دهیاران و شورا‌های محلی و سوء استفاده از ظرفیت‌های قانونی اشاره کرد.

آسیب شناسی و راهکار‌های پیشگیرانه

برای پیشگیری و آسیب شناسی تغییرغیرمجاز کاربری اراضی زراعی و باغات و تصرف اراضی ملی و دولتی راهکار‌های وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.

۱) بررسی و دقت در پاسخگویی به استعلام نقل و انتقالات و واگذاری‌ها توسط دستگاه‌های متولی زمین

۲) استفاده از کارشناسان مجرب مورد اعتماد و شناخته شده

۳) مطالعه و بررسی دقیق فنی و کارشناسی بر روند واگذاری و اجرای طرح‌های کشاورزی و زراعی

۴) تعیین دقیق مرز محدوده و حریم شهری و روستایی و ایجاد هماهنگی و نظارت بر آن به منظور جلوگیری از ساخت و ساز خارج از حریم و وحدت رویه بین دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی زمین

۵) خلع ید به موقع از اشخاصی که اراضی را بر اساس طرح‌های واگذاری مورد بهره برداری قرار نداده‌اند.

۶) همکاری ادارات متولی امر زمین و سازمان ثبت اسناد و املاک جهت تثبیت مالکیت دولت

۷) تعیین و نشان گذاری حدود و ثغور مرز اراضی ملی و دولتی از مستثنیات با احداث، کانال خاک، ریز، فنس کشی و نصب تابلو.

۸) استفاده از تکنولوژی‌های نوین توسط دستگاه‌های متولی زمین در امر نظارت بر اراضی ملی

۹) ایجاد شعب ویژه دادسرا، دادگاه و اجرای احکام

۱۰) تسریع در اجرای کامل و دقیق قانون حدنگار

۱۱) تشکیل بانک جامع اطلاعاتی تصرف اراضی دولتی و طرح‌های اجرا نشده.

۱۲) استفاده ادارات دولتی متولی زمین از اختیارات قانونی خود جهت رفع تصرف از اراضی ملی قبل از مراجعه به مراجع قضایی

۱۳) ایجاد یگان‌های گشت نظارت بر اراضی از سوی دستگاه‌های ذیربط

۱۴) ارسال به موقع گزارشات مربوط به تصرفات غیر قانونی اراضی ملی و تغییر کاربری اراضی به مراجع ذیربط.

۱۵) پیش بینی کمیته پیشگیری از تصرف اراضی در ادارات ذیربط

تقسیم کار ملی در زمینه پیشگیری از تغییر غیر مجاز کاربری اراضی و تصرف اراضی ملی ودولتی (مصوبات)

شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم به منظور پیشگیری از تغییر غیر مجاز کاربری اراضی و تصرف اراضی ملی و دولتی با تصویب ۱۱مصوبه طی جلسه مورخ ۱۴۰۲/۰۲/۱۲، وظایف و تکالیفی را برای دستگاه‌های ذی ربط اعم از مصوبه معاون اول قوه قضاییه، معاونت حقوقی قوه قضاییه، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت کشور، وزارت اطلاعات، وزارت دادگستری دستگاه‌های متولی از جمله وزارت جهاد کشاورزی وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها سازمان امور اراضی کشور وزارت نیرو سازمان اوقاف و امور خیریه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سازمان نقشه برداری کشور و سازمان جغرافیایی نیرو‌های مسلح شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه حمل و نقل زیربنا‌های کشور سازمان صدا و سیما فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران تعیین کرد و مقرر شد هر دستگاه نتایج اقدامات به عمل آمده خود را بر اساس مصوبه مربوطه به دبیرخانه شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم گزارش کند.

انتهای پیام/