به گزارش نونگاه تهران از ایران تئاتر، پانزدهمین قسمت از برنامه رادیویی زنده «رادیو دراماتیک» در روز شنبه، سوم آذر ۱۴۰۳، در آکادمی آکتور با حضور علی جعفری فوتمی به عنوان مجری و کارشناس، مهام میقانی (نویسنده، مترجم و مدرس تئاتر) و رضا بهکام (نمایشنامه‌نویس، مترجم و منتقد تئاتر) به عنوان مهمانان برنامه پخش شد. این برنامه به تهیه‌کنندگی میثم عبدی و کارگردانی تصویری جواد جوشنلو برگزار شد.
در ابتدای برنامه، علی جعفری فوتمی با اشاره به اهمیت بررسی رابطه میان تئاتر و گیشه (اقتصاد تئاتر) و اندیشه (ابعاد فکری و هنری تئاتر)، این دو مقوله را به عنوان دغدغه‌های اصلی در تولید تئاتر معرفی کرد.
او توضیح داد: در تئاتر، همزمان با نگرانی‌های اقتصادی و مالی، باید اصول هنری و فکری نیز حفظ شود.
از نظر او، تفاوت عمده‌ای که تئاتر نسبت به سایر هنرها دارد، این بود که همزمان با تولید، مسئله جذب مخاطب و تأمین مالی آن نیز مطرح است و تاکید کرد: این موضوع در کشورهای دیگر از طریق نهادهای حمایتی به‌طور بهتری مدیریت می‌شود، اما در ایران، شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی گاهی باعث می‌شود که هنرمندان با چالش‌های بیشتری در این زمینه مواجه شوند.
او افزود: «در ایران، بسیاری از تئاترهایی که موفق به جذب مخاطب زیاد می‌شوند، گاهی متهم به عامه‌پسند بودن می‌شوند و بالعکس، تئاترهایی که موفق به جذب مخاطب نمی‌شوند، به دلیل نبود نهادهای حمایتی، با مشکلات جدی روبرو می‌شوند.»
مهام میقانی نیز در ادامه به بررسی تاریخ تئاتر ایران پرداخت. او با اشاره به دوران قبل از رضا شاه، توضیح داد: تئاتر ایران در آن زمان با محدودیت‌هایی روبرو بود و توسعه چندانی نداشت.
میقانی افزود: با روی کار آمدن رضا شاه، تئاتر ایران تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی قرار گرفت و در دهه ۱۳۰۰ شاهد تحولات جدی در این حوزه بودیم.
او همچنین توضیح داد: در دهه ۴۰، با شکل‌گیری گروه‌های تئاتری جدید در ایران، تئاتر این کشور به سمت جریان‌های نوین هنری پیش رفت.
در ادامه، رضا بهکام به تحلیل وضعیت اقتصادی تئاتر ایران پرداخت و بر مشکلات مالی گروه‌های تئاتری تأکید کرد. او گفت: «تئاتر امروزی با چالش‌های مالی زیادی روبرو است و گروه‌ها مجبور هستند منابع مالی خود را از طریق روش‌های مختلفی تأمین کنند که این می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت آثار داشته باشد.»
بهکام همچنین اشاره کرد: تفاوت‌های اساسی میان سینما و تئاتر در زمینه اقتصادی وجود دارد. در سینما، سرمایه‌گذاران تأثیر زیادی در تولید آثار دارند و برنامه‌ریزی مالی به‌طور دقیق‌تری صورت می‌گیرد، اما در تئاتر، کارگردان‌ها مجبور هستند که همزمان مدیریت مالی و هنری را به دوش بکشند. به گفته او، این فشارهای مالی می‌تواند منجر به کمبود منابع برای اجرای آثار با کیفیت شود.
علی جعفری فوتمی در ادامه بحث، بر اهمیت داشتن تعریف دقیق از موفقیت در تئاتر تأکید کرد. او این سؤال را مطرح کرد که آیا موفقیت یک نمایش باید بر اساس تعداد مخاطبان و فروش بلیط سنجیده شود، یا بر اساس کیفیت هنری آن؟ این سوال یکی از نکات بحث‌برانگیز در برنامه بود و مهمانان در پاسخ به آن دیدگاه‌های مختلفی ارائه دادند.
مهام میقانی نیز در این زمینه گفت: «من فکر می‌کنم که تعریف خوب بودن در تئاتر به دلیل پیچیدگی‌های هنر نمایشی همیشه دقیق نیست. شاید این خوب بودن به همین دلیل جذاب است که هیچ‌گاه به طور قطعی مشخص نمی‌شود. در برخی کشورها، به دلیل بحران‌های اقتصادی و هنری، تعداد اجراها کاهش یافته و فضای فرهنگی برای نمایش‌ها محدودتر شده است.»
رضا بهکام نیز گفت: در نهایت، موفقیت یک نمایش باید توانایی آن در پاسخ به نیازهای اجتماعی و فرهنگی جامعه را در نظر بگیرد.
او تأکید کرد: تئاتر باید از قدرت جذب مخاطب استفاده کند، اما در عین حال باید به اصل هنری خود وفادار بماند.
بهکام اشاره کرد: به دلیل نبود حمایت‌های مالی و دولتی مناسب در ایران، بسیاری از گروه‌های تئاتری مجبور هستند برای بقا و موفقیت خود از روابط خاص و منابع مالی محدود استفاده کنند، که این موضوع می‌تواند در بلندمدت آسیب‌های جدی به تئاتر وارد کند.
در بخش دیگری از برنامه، مباحثی پیرامون مشکلات سالن‌های تئاتر و کمبود فضای اجرایی در ایران مطرح شد.
رضا بهکام اشاره کرد که یکی از چالش‌های عمده تئاتر در ایران کمبود سالن‌های مناسب و عدم دسترسی عمومی به آنها است. او گفت: بسیاری از سالن‌های دولتی مشکلات ساختاری دارند و سالن‌های خصوصی بیشتر به فروش بلیط توجه دارند تا کیفیت آثار.
بهکام افزود: برای پیشرفت تئاتر ایران، باید تلاش‌های بیشتری برای تأسیس سالن‌های جدید و فراهم کردن فضای مناسب برای اجراهای هنری انجام شود.
از سوی دیگر مهام میقانی با مقایسه‌ای میان تعداد سالن‌های فعال تئاتر در شهر تهران با شهرهای بزرگ جهان مثل نیویورک یا لندن معتقد بود تعداد سالن های تئاتر در تهران و همچنین تعداد نمایش های در حال اجرا در این شهر به هیچ عنوان با تعداد مخاطب موجود تئاتر سازگاری ندارد و عملا تعداد زیاد سالن‌ها و افزایش تعداد نمایش‌های روی صحنه باعث شده کمبود مخاطب به شکلی عیان خود را نشان بدهد.
برنامه تخصصی تئاتر «رادیو دراماتیک» هر هفته، شنبه‌ها، ساعت ۲۰ از صفحه ایران دراماتیک در اینستاگرام به صورت زنده پخش می‌شود.
و علاقه‌مندان می‌توانند مشروح هر برنامه را با جستجوی عبارت «رادیو دراماتیک» در تمام پخش‌کننده‌های پادکست بشنوند.
