زیرپا گذاشتن حقوق عامه با یادگاری‌نویسی بر آثار تاریخی/ تخریب آثار فرهنگی نوعی از خشونت است

گفت‌و‌گو|

یک جامعه‌شناس با بیان اینکه تخریب آثار فرهنگی به بهانه یادگاری نوشتن در بسیاری موارد به علت‌عدم آگاهی افراد شکل می‌گیرد گفت: تخریب آثار فرهنگی به نوعی خشونت محسوب می‌شود که نیاز به فرهنگسازی و آموزش دارد.

یادگاری‌هایی که گاه با خودکار و مداد و زغال و شاید با کنده کاری و رنگ‌های شیمیایی بر پیکره میراث و ابنیه تاریخی نقش می‌بندد را کارشناسان به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء و آثار فرهنگی با ارزش یا اموال عمومی تعبیر کرده‌اند که در زمره ناهنجاری‌های اجتماعی قرار می‌گیرد. 

رجبعلی لباف خانیکی باستان‌شناس و فعال حوزه میراث فرهنگی در این رابطه و در گفت‌و‌گو با میزان با بیان اینکه برای جلوگیری از آسیب رساندن به آثار تاریخی با نوشتن نام و یاد و تاریخ زدن بر روی این آثار که عموما توسط افراد ناآگاه شکل می‌گیرد در ابتدا باید اطلاع‌رسانی شود گفت: این افراد نسبت به عواقب عملکرد خود مبنی بر تخریب این آثار آگاهی ندارند و در ابتدا باید به آنان یادآوری کنیم که صاحبان اصلی این ثروت عظیم که از گذشته برای آیندگان به یادگار مانده است خود این افراد هستند بنابراین هرگونه صدمه با نوشتن یادگاری بر روی میراث قدیمی برجای مانده به معنی زیر سوال بردن فرهنگ کهن و دیرینه این سرزمین است.

حرمتی که پایمال می‌شود

خانیکی ادامه داد: نوشتن یادگاری از گذشته‌ها رواج داشته اما با این تفاوت که قلم و قلمدار حرمتی ویژه داشتند. آنها یادگاری‌های خود را بدون هرگونه صدمه به آثار ابنیه گذشته بلکه به صورت سندی مشخص و مجزا و با محتوا؛ ثبت و برای آیندگان به یادگار گذاشتند. دیوار نگاری‌های ویژه که در مسجد تایبادی و شیخ احمد جامی نوشته شده از این جمله هستند، اما یادگار‌هایی که امروزه توسط افراد نا آگاه بر آثار و ابنیه تاریخی نقش می‌بندد خساراتی جبران ناپذیر را با خود به همراه دارد و به نوعی فرهنگ اصیل ایرانی را زیر سوال می‌برد.

وی به عوامل متعدد در نابودی میراث گذشته پرداخت و افزود: عوامل طبیعی مانند رانش زمین، سیل وزلزله آسیب‌هایی هستند که متوجه آثار قدیمی است که متاسفانه نشست زمین نیز به آنان اضافه شده، اما یادگاری نوشتن اشخاص بر روی آثار قدیمی به نوعی بی‌فرهنگی محسوب می‌شود. سنگ نگاره‌های هزاران‌ساله که به عبارتی شناسنامه هویت یک ملت بزرگ شناخته می‌شوند به سبب یادگاری نوشتن‌ها در معرض خطر قرار دارند؛ متاسفانه با یادگاری نوشتن برخی از افراد نادان این آثار مخدوش شده و از بین می‌روند.

این کارشناس میراث فرهنگی به برخی از حفاری‌ها به قصد گنج‌یابی‌ اشاره به بیان کرد: هنگامی که حفاری‌های غیر مجاز شکل می‌گیرد، زمینه نابود شدن یک بنای فرهنگی و تاریخی رقم می‌خورد و به عبارتی تاریخ و فرهنگ کشور تخریب می‌شود، زیرا متخلفان زیر ستون‌های ابنیه قدیمی را برای یافتن تخریب و اثر را برای نابودی کامل آماده می‌کنند که باید از آن به عنوان یک بلای انسانی نام برد.

یادگاری نوشتن بر آثار تاریخی چه مجازاتی دارد؟

هادی طالع خرسند مشاور حقوقی، مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با میزان یادگاری نوشتن بر آثار تاریخی را از منظر حقوقی مورد بررسی قرار داد و گفت: نوشتن یادگاری روی آثار تاریخی می‌تواند مصداق تخریب اموال عمومی محسوب شود که طبق ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی، مستوجب مجازات است، همچنین بر اساس قانون حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۰۹ و آئین‌نامه اجرایی آن، هرگونه تعرض به آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

وی ادامه داد: طبق ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب ۱۳۷۵)، هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، خرابی وارد آورد، علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک تا ۱۰ سال محکوم می‌شود. حتی ماده ۵۶۰ قانون مذکور تصریح می‌کند که هر کس اشیا و لوازم و مصالح و قطعات آثار فرهنگی و تاریخی را از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها سرقت کند یا با علم به مسروقه بودن اشیای مذکور را بخرد یا پنهان کند به حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌شود. با این وجود قوانین در نظر گرفته شده، چون کارشناسانه تبیین نشده از بازدارندگی لازم بر خورار نیست. در موارد نیز  الزام خاصی برای اجرای مجازات‌های در نظر گرفته شده وجود ندارد و با این نگاه که اخلال خاصی را در جامعه به دنبال ندارد از کنار آن کم رنگ عبور می‌شود.

خرسند با بیان اینکه میراث فرهنگی به نوعی حقوق عامه محسوب می‌شود و یادگاری‌نویسی زیر پا گذاشتن حقوق عامه است گفت: کشوری همانند فرانسه با در آمد‌های توریستی توانسته ارزآوری قابل توجهی داشته باشد، هرگونه صدمه به میراث فرهنگی اعتبار و اعتلای فرهنگ ایرانی را زیر سوال می‌برد وجود همین آثار است که مستندی برای نشان دادن فرهنگ غنی ایرانی به غرب محسوب می‌شود.

تقویت احساس مسئولیت دربین گردشگران کاهش تخریب آثار تاریخی را به دنبال دارد

امیر محمود حریرچی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با میزان درباره این موضوع گفت: تخریب آثار فرهنگی به بهانه یادگاری نوشتن در بسیاری موارد به علت‌عدم آگاهی افراد شکل می‌گیرد. در اینجا یک بحث اخلاقی مطرح می‌شود که به علت‌عدم آموزش درست و مناسب از دوران کودکی در جامعه شکل و رواج یافته است. 

وی ادامه داد: در برخی از بنا‌هایی تاریخی دفاتری گذاشته می‌شود تا افراد علاوه بر ابراز احساسات نظرات خود را در مورد آن آثار مطرح کنند، این امر که بسیار مناسب است سبب می‌شود تا برخی گردشگران با نوشتن در دفتر احساسات خود را تخلیه کنند و این احساسات تبدیل به خشونت نشود. یادگاری نوشتن و تخریب آثار فرهنگی به نوعی خشونت محسوب می‌شود؛ که نیاز به فرهنگسازی و آموزش دارد. 

حریرچی، فرهنگ‌سازی در جهت دعوت گردشگران برای تامل در آثار قدیمی را ضروری دانست و تصریح کرد: آموزش سبب می‌شود تا جامعه به اصالت فرهنگی خود بازگردد ما فرهنگی عمیق در پس زمینه تاریخ خود داریم، اما چنانچه آموزش مناسب و پرورش درست با آن همراه نباشد، شاهده شکل‌گیری تخریب آثار فرهنگی به شیوه‌ها و اشکال متعدد خواهیم بود. 

وی ایجاد احساس مسئولیت در بین گردشگران را نکته مهم خواند و تاکید کرد: مسئولیت‌پذیری در مورد اطرافیان، آثار و ابنیه تاریخی که متعلق به تاریخ کشور بوده امری مهم است همچنان که احساس مسئولیت نسبت به بزرگتر‌ها و افراد مسن به عنوان یک فرهنگ باید درونی شود و این مهم به اخلاق اجتماعی افراد اشاره دارد. 

حفظ میراث گذشته توجه به حقوق عامه است

این جامعه شناس، آموزش را نکته مهم و اساسی در فرهنگ‌سازی دانست و تصریح کرد: امروزه مبحث هوش هیجانی مطرح است که یکی از ابعاد آن به ارتباطات درست با جامعه و محیط اطراف اشاره دارد. هنگامی که این ارتباطات به درستی به افراد آموزش داده شود هر فرد می‌آموزد که به حقوق دیگران احترام بگذارد و می‌داند که حفظ میراث قدیمی بخشی از حقوق عامه محسوب می‌شود، بدین ترتیب دیگر شاهد نوشتن یادگاری و یا تخریب آثار فرهنگی و یا تخریب آثاربه منظور کشف گنج و آسیب رساندن به آثار تاریخی نخواهیم بود. 

انتهای پیام/