گروه سیاسی – خبرگزاری تسنیم روز گذشته ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ مهدی کروبی نامزد معترض انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸، پس از ۱۴ سال حصر خانگی، بیانیه‌ای منتشر کرد که در فضای سیاسی ایران بازتاب داشت. این بیانیه، که نخستین اظهارنظر رسمی او پس از رفع حصر محسوب می‌شود، حاوی نکات متعددی از جمله تکرار ادعاهای گذشته درباره تقلب در انتخابات سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸ بود. با این حال، محتوای این بیانیه، بیش از آنکه کارکردی انتقادی و سازنده داشته باشد، به‌طور غیرمستقیم به تداوم حصر موسوی کمک می‌کند و در راستای منافع سیاسی جناح رادیکال اصلاح‌طلبان عمل می‌کند.
بیانیه کروبی: محتوای اصلی و ادعاها
کروبی در بیانیه خود ابتدا به شرایط حصرش اشاره می‌کند و می‌نویسد: «از اواخر بهمن‌ماه سال ۱۳۸۹ در حصری قرار گرفتم که حکم به محرومیت و مجازات آن نه بر اساس قانون و تصمیم محکمه‌ای صالح، بلکه صرفاً بر مبنای اراده صاحب قدرت اعمال و اجرا شد.» او مدعی می‌شود که درخواستش برای محاکمه علنی در مرجع قانونی بارها مطرح شده، اما به آن توجهی نشده است.
این ادعا در حالی مطرح می‌شود که حصر او و دیگر رهبران فتنه ۸۸ (میرحسین موسوی و زهرا رهنورد) بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی صورت گرفته است، نهادی که در چارچوب قانون اساسی ایران مرجعیت تصمیم‌گیری دارد. بنابراین، اعتراض کروبی به غیرقانونی بودن حصر، از منظر حقوقی با چالش‌هایی مواجه است.
در بخش دیگری از بیانیه، کروبی به ریشه مشکلات کشور اشاره کرده و می‌گوید: «به باور من ریشه بخش مهمی از این ابر بحران را باید در همان پروژه‌ی جمهوریت‌زدایی حاکمیت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ جستجو کرد.» او ادعا می‌کند که در انتخابات ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸، شورای نگهبان، سپاه و بسیج با تقلب و تخلف، مسیر سیاسی کشور را منحرف کردند.
این ادعا، که تکرار مواضع پیشین اوست، از نظر تاریخی و آماری قابل نقد است. در انتخابات ۱۳۸۴، کروبی با کسب حدود ۵ میلیون رأی، نفر سوم شد و فاصله قابل‌توجهی با اکبر هاشمی رفسنجانی نفر اول انتخابات در دور اول داشت. در انتخابات ۱۳۸۸ نیز او با کمتر از ۳۴۰ هزار رأی (کمتر از یک درصد آرا) در جایگاه چهارم قرار گرفت. این نتایج نشان می‌دهد که کروبی در هیچ‌یک از این انتخابات در موقعیت رقابت جدی با نفرات اول نبود که تقلب به نفع یا علیه او موضوعیت داشته باشد.
افزون بر این، برخی از نزدیکان کاندیداهای انتخابات ۱۳۸۸، از جمله عباس عبدی (مشاور کروبی)، بعدها رفتار رادیکال اصلاح‌طلبان در آن مقطع را نقد کردند. عبدی در مصاحبه‌ای گفته بود: «نباید اجازه می‌دادند که این اتفاقات رخ دهد… این رفتار با مشی اصلاح‌طلبی سازگار نبود.»
بهره برداری سیاسی اصلاح‌طلبان پشت بیانیه کروبی
رفع حصر کروبی در فروردین ۱۴۰۴، پس از سال‌ها بحث و مطالبه، به‌عنوان گامی در جهت کاهش تنش‌های سیاسی در ایران تلقی شد. او در بیانیه‌اش از تلاش رؤسای قوه مجریه و قضائیه برای پایان دادن به این وضعیت تشکر کرده و می‌نویسد که در آستانه نوروز از تصمیم مقامات امنیتی برای ترک نیروهایشان از منزلش مطلع شده است. با این حال، کروبی تأکید می‌کند که ترجیح می‌دهد رفع حصر او همزمان با آزادی موسوی و رهنورد باشد: «تأکید کردم با آنکه آزادی را حق طبیعی‌ام می‌دانم، اما ترجیح می‌دهم همان‌طور که در یک روز به حصر رفتیم، به اتفاق از حصر خارج شویم.» این موضع، که در ظاهر نشان‌دهنده همبستگی با هم‌قطارانش است اما به لحاظ کارکردی نتیجه‌ای عکس دارد.
اصلاح‌طلبان در طول ۱۴ سال گذشته، رفع حصر را به‌عنوان یکی از مطالبات اصلی خود مطرح کرده‌اند. این مطالبه در کارزارهای انتخاباتی، از جمله در دوران حسن روحانی و مسعود پزشکیان، بارها تکرار شده است. با این حال، این شعار بیش از آنکه هدف عملی داشته باشد، ابزاری برای هویت‌بخشی سیاسی و مظلوم‌نمایی بوده است. جناح رادیکال اصلاح‌طلبان، که پس از ۱۳۸۸ از قدرت کنار رفتند، از موضوع حصر به‌عنوان نمادی برای بسیج هواداران و حفظ پایگاه اجتماعی خود استفاده کرده‌اند. تداوم حصر موسوی، به‌ویژه به‌عنوان چهره‌ای پرمخاطب‌تر از کروبی، این امکان را به آن‌ها می‌دهد که همچنان خود را قربانی نظام معرفی کنند و از این وضعیت بهره‌برداری سیاسی کنند.
بیانیه کروبی می‌تواند در این راستا تفسیر شود. طرح اتهامات تکراری و تأکید بر همبستگی با موسوی، در حالی که خود او از حصر خارج شده، این شائبه را تقویت می‌کند که برخی در پشت پرده، از طریق کروبی، به‌دنبال تداوم حصر موسوی هستند.
دلایل تداوم حصر موسوی
برخلاف کروبی، حصر میرحسین موسوی و زهرا رهنورد همچنان ادامه دارد. این تفاوت می‌تواند به چند عامل مرتبط باشد. نخست، مواضع سیاسی موسوی در سال‌های اخیر رادیکال‌تر از کروبی بوده است. او در بیانیه‌هایش از جمله در سال ۱۴۰۱، از آشوب‌های خیابانی حمایت کرده است. این مواضع، حساسیت بیشتری در میان نهادهای تصمیم‌گیر ایجاد کرده است. در مقابل، کروبی علی‌رغم انتقادهای صریح، خود را در چارچوب اصلاح‌طلبی و نظام حفظ کرده و حتی در انتخابات اخیر از مسعود پزشکیان حمایت کرده بود. دوم، شیوه مواجهه این دو با حصر متفاوت بوده است. کروبی در سال‌های اخیر به برخی تعاملات محدود با مقامات تن داده بود، در حالی که موسوی و رهنورد چنین رویکردی را نپذیرفته‌اند. سوم، موسوی به‌عنوان متهم ردیف اول حوادث ۱۳۸۸ فعالیت میکرد و اثر اصلی را بر تنش خیابانی داشت.
لذا بیانیه کروبی، با تکرار اتهامات قدیمی و طرح ادعاهای رادیکال، می‌تواند به‌طور غیرمستقیم این پیام را به نهادهای تصمیم‌گیر منتقل کند که سران فتنه پس از سال‌ها حصر، تغییری در مواضع خود نداده‌اند و آزادسازی کامل آن‌ها ممکن است به تنش‌های جدید منجر شود. کروبی با این بیانیه، آگاهانه یا ناآگاهانه، در زمین رادیکال های اصلاح‌طلبی بازی می‌کند که بیشتر در فکر تداوم حصر هستند تا رفع آن.
انتهای پیام/
