به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، یکی از دانشجویان رشته پزشکی درباره این تجمع در فضای مجازی نوشت: من وقتی که وارد دانشگاه شدم، تعهدات قابل خرید بود و با علم به قابل خرید بودن وارد رشته پزشکی شدم، اگر قرار بود که برای کمبود پزشک غیر قابل خرید کنند، باید از ورودی‌های جدید (نه حتی فارغ التحصیلان جدید) تعهد بگیرند و در اون ورقه‌ای که موقع ثبت نام امضا می‌کنند، غیر قابل خرید بودن این تعهد را بنویسند.
چرا فروش تعهد خدمت ممنوع است؟
ماده ۷ قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان می‌گوید: «دانشجویان و هنرجویانی که بخواهند از تحصیلات مجانی استفاده کنند مکلفند معادل دو برابر مدتی که از تحصیل مجانی استفاده کرده‌اند در صورت نیاز دولت در رشته متناسب تحصیلات خود در دستگاه‌های دولتی و یا به معرفی دولت در بخش خصوصی در کشور خدمت کنند.»
در راستای این قانون، همه‌ی دانشجویان متقاضی تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشکی در بدو ورود و ثبت نام در دانشگاه باید فرم شماره ۶ را مطالعه و امضا کنند و تعهداتی بدهند که متن آن به این شرح است: «در کمال میل و اختیار ضمن عقد خارج لازم متعهد و ملزم می‌شوم که پس از گذراندن دوره تحصیلی در مقطع فوق علاوه بر تکلیف قانونی خدمت رایگان به مدت یک برابر زمان تحصیل و همچنین تعهدات منطقه‌ای (در مجموع دو برابر) خدمت نمایم.»
این تعهدات شامل ۲ سال طرح نیروی انسانی است که دولت محل خدمت فرد را مشخص می‌کند و بین ۲ تا ۵ سال دیگر (بسته به رشته تحصیلی و سنوات تحصیل) خدمت در هر نقطه کشور و به انتخاب خود فرد فارغ‌التحصیل است.
خرید تعهداتی که انتخاب محل آن به عهده فرد بود تا پیش از این به مبلغی که سیاستگذاران برآورد می‌کردند، انجام می‌شد و فارغ‌التحصیلان با هزینه کمتری نسبت به هزینه‌های تحصیل و آموزش، این سنوات را خریداری و مدرک تحصیلی خود را آزاد می‌کردند.
ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت در ۴ تیر امسال با اشاره به رای دیوان عدالت اداری در زمینه ممنوعیت فروش تعهدات خدمت علوم پزشکی گفت: ما چیزی به عنوان فروش تعهدات نداریم و فروش تعهدات علوم پزشکی اخیرا در دیوان عدالت اداری نیز ممنوع شده است و کسانی که به هر دلیلی از تحصیل رایگان استفاده کرده‌اند باید تعهدات خود را انجام دهند.
وی افزود: در تعهد اجباری وجود ندارد خود دانشجویان می‌توانند در هر جایی که مایل هستند پنج سال خدمت ارائه بدهند و اگر برای خروج از کشور به ما مراجعه کنند باید تعهدات خود را انجام داده باشند.
پیش از این، فروش تعهدات به دلیل برداشت خاصی از متن قانون اتفاق می‌افتاد؛ چرا که در ادامه‌ی متن تعهدات فرم شماره ۶ ذکر شده: «چنانچه ظرف یکســال پس از پایان تحصــیل (بدون احتســاب خدمت وظیفه عمومی) از انجام خدمت بنحو فوق استنکاف نمایم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پز شکی مجاز و مختار است که نسبت به استرداد دو برابر هزینه‌های سرانه دانشجو در طول مدت تحصیل اقدام و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجازند از تحویل مدارک تحصـــیلی تا انجام خدمت مذکور خودداری نمایند.»
درواقع وزارت بهداشت و وزارت علوم مختارند که اگر کسی تا یک سال بعد از اتمام تحصیل، به تعهدات خود عمل نکرد، دو برابر هزینه مصرف شده را (که این مبلغ به تشخیص وزارتخانه مربوطه هست) از حساب او برداشت کرده و تا زمانی که تعهداتش را انجام ندهد، مدارک تحصیلی فرد را تحویل ندهند.
همه این موارد در حالیست که میزان سرانه سالانه تعیین شده سازمان برنامه و بودجه برای تربیت دانشجوی پزشکی در سال گذشته ۲۱۳ میلیون تومان بوده است در حالیکه در همان سال فروش تعهدات خدمت با مبلغی حدود ۱۲ تا ۳۰ میلیون تومان انجام می‌شد.
محمد نوروزی، جراح ارتوپد و دبیر شبکه نخبگان ایران در کانال شخصی خود در فضای مجازی نوشت: تعهد خدمت یعنی اینکه منِ پزشک که از تحصیل رایگان در کشور استفاده کردم، باید چند سالی (در اغلب موارد به اندازه سال‌های تحصیل یا دو برابر) در کشور طبابت کنم. دقت کنید که نیازی نیست لزوما برای دولت کار کنم، صرفا باید داخل کشور کار کنم! خلاصه اینکه مردم می‌گویند ما دانشگاه تاسیس کردیم و هزینه تحصیل شما را دادیم تا نهایتا نیاز مردم این کشور را برآورده کنید، اگر قرار بود بروید خارج، ما برای شما هزینه نمی‌کردیم.
خدمت برای جبران مافات
ایران رتبه ۲۰ ام از ۲۷ کشور آسیای میانه و آسیای غرب در مقایسه سرانه پزشک است در کشور ما به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت ۱۱.۷ پزشک وجود دارد که این عدد در کشور‌های پیشرو حدود ۳۰ است؛ در سال‌های اخیر سیاست‌های مختلفی نیز در جهت رفع کمبود نیروی درمان، از جمله افزایش ظرفیت قبولی رشته‌ی پزشکی اتخاذ شده است.
این مسئله معطوف به یک نقطه نیست بلکه مسائل مختلفی، چون توزیع نامناسب نیرو، مهاجرت دائمی پزشکان، ظرفیت پایین قبولی در آزمون تخصص، مشکلات و فشارکاری زیاد در دوران دستیاری و… باعث تشدید مشکل کمبود پزشک می‌شود؛ بنابراین در شرایطی که رشد جمعیت میانسال، مهاجرت نیروی درمان و افزایش سن پزشکان سبب بروز نگرانی در زمینه کمبود نیروی انسانی در حوزه سلامت و به خصوص سرانه پزشکان در کشور شده است؛ به کارگیری جوانانی که بعد از سال‌ها سرمایه‌گذاری حالا ارزش افزوده پیدا کرده‌اند و مرهمی برای درد بیماران هستند، یکی از راه‌های حل این نگرانی‌هاست.
زهرا رضایی
