به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ اظهارات اخیر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب ایران، مبنی بر اینکه “اگر می‌خواهیم مملکت درست شود باید از مدارس شروع کنیم” بارقه‌ای از امید را در دل دلسوزان نظام آموزشی کشور روشن کرد.
این سخنان، اگرچه کوتاه، اما به‌درستی انگشت بر نقطه کانونی توسعه وپیشرفت هر جامعه‌ای گذاشته است: آموزش و پرورش. با این حال، تحقق این آرمان والا یعنی آبادانی مملکت از طریق مدارس، نیازمند نگاهی واقع‌بینانه و اقداماتی جسورانه در جهت رفع بحران‌های عمیق و ریشه‌داری است که نظام آموزشی کشور را درگیر خود کرده است.
مدارس دولتی به عنوان زیربنای فکری و فرهنگی جامعه، امروز با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند که نه تنها کیفیت آموزش را به شدت تحت تاثیر قرار داده، بلکه کارایی آنها را در تربیت نسل آینده و آبادانی کشور با ابهام جدی مواجه ساخته است.
نبود عدالت
پیش از آنکه مدارس بتوانند به سکوی پرتاب مملکت به سوی توسعه تبدیل شوند، ابتدا باید خود از گرداب مشکلات و آسیب‌ها رهایی یابند و به ثبات و کیفیتی قابل قبول برسند. یکی از بارزترین و مخرب‌ترین مشکلات نظام آموزشی، عدم عدالت آموزشی است.
این نابرابری نه تنها در دسترسی به امکانات آموزشی باکیفیت، بلکه در توزیع منابع، معلمان مجرب و فرصت‌های برابر آموزشی نیز به وضوح قابل مشاهده است.
مدارس مناطق برخوردار شهری، با امکانات مدرن، کلاس‌های کم‌جمعیت و معلمان توانمند، کیلومترها از مدارس فرسوده و کم‌امکانات دولتی عادی در مناطق شهری و روستایی فاصله دارند.
این شکاف عمیق، نه تنها فرصت‌های برابر را از بین می‌برد، بلکه چرخه فقر و محرومیت را بازتولید کرده و استعدادهای بالقوه بسیاری را در نطفه خفه می‌کند.
چگونه می‌توان انتظار داشت مدارسی که خود مظهر نابرابری هستند، بسترساز آبادانی وعدالت در جامعه شوند؟
شیوه‌های منسوخ آموزش
مشکل دیگر، کیفیت پایین و منسوخ شدن شیوه‌های آموزش است. سیستم آموزشی کشور، تا حد زیادی همچنان بر روش‌های سنتی و حافظه‌محور استوار است.
دانش‌آموزان به جای یادگیری تفکر انتقادی، حل مسئله و خلاقیت، بیشتر به حفظ انبوهی از مطالب بی‌ربط و غیرکاربردی تشویق می‌شوند.
کتاب‌های درسی اغلب حجیم، خسته‌کننده و فاقد جذابیت هستند و محتوای آنها با نیازهای روز جامعه و تحولات علمی و فناوری همخوانی ندارد. معلمان نیز به دلیل کمبود آموزش‌های ضمن خدمت و عدم آشنایی با روش‌های نوین تدریس از روش‌های تدریس قدیمی و ناکارآمد استفاده می‌کنند.
در چنین شرایطی چگونه می‌توان انتظار داشت فارغ‌التحصیلان مدارس، نیروی انسانی متخصص، نوآور و کارآمد برای آبادانی کشور باشند؟
کاربردی نبودن آموزش مدارس
کاربردی نبودن آموزش نیز از دیگر معضلات جدی نظام آموزشی است.
بسیاری از دروس و مهارت‌هایی که در مدارس تدریس می‌شوند، هیچ ارتباطی با نیازهای بازار کار و واقعیت‌های زندگی ندارند. دانش‌آموزان پس از سال‌ها تحصیل، مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار و کسب درآمد را کسب نمی‌کنند و به همین دلیل، نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دبیرستانی و دانشگاهی در کشور بالا است.
آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نیز که می‌توانند نقش مهمی در تربیت نیروی کار ماهر و آبادانی کشور ایفا کنند، به دلیل کمبود امکانات، تجهیزات و اساتید مجرب، از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند و نتوانسته‌اند جایگاه واقعی خود را در نظام آموزشی پیدا کنند.
کشوری که نیازمند نیروی کار متخصص و کارآفرین است، چگونه می‌تواند با مدارسی که آموزش‌های غیرکاربردی ارائه می‌دهند، آباد شود؟
شهریه‌های سنگین
شهریه‌های سنگین مدارس غیرانتفاعی نیز بار مضاعفی بر دوش خانواده‌ها، به ویژه طبقات متوسط، تحمیل می‌کند.
در حالی که انتظار می‌رود آموزش و پرورش رایگان و همگانی باشد، گسترش روزافزون مدارس غیرانتفاعی و افزایش سرسام‌آور شهریه‌های آنها، عملاً آموزش را به کالایی لوکس برای قشر مرفه جامعه تبدیل کرده است.
این امر نه تنها عدالت آموزشی را بیش از پیش زیر سوال می‌برد، بلکه باعث می‌شود خانواده‌های کم‌بضاعت از حق تحصیل فرزندان خود در مدارس باکیفیت محروم شوند. آیا آبادانی مملکت از طریق مدارسی که دسترسی به آنها برای بسیاری از مردم دشوار است، امکان‌پذیر خواهد بود؟
حقوق پایین
حقوق پایین معلمان، که رکن اصلی نظام آموزشی هستند، یکی دیگر از مشکلات اساسی است که انگیزه و کیفیت کار آنها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
متاسفانه، حقوق پایین معلمان، نه تنها باعث کاهش انگیزه و فرسودگی شغلی آنها شده، بلکه منجر به کمبود معلم در برخی مناطق و مهاجرت معلمان توانمند به مشاغل دیگر نیز شده است.
کمبود معلم
کمبود معلم نیز از دیگر چالش‌های جدی نظام آموزشی است. عدم تمایل معلمان برای خدمت در مناطق دورافتاده به دلیل شرایط سخت زندگی و کمبود امکانات رفاهی، باعث شده است بسیاری از مدارس روستایی باکمبود معلم توانمند مواجه باشند و دانش‌آموزان این مناطق از حق آموزش باکیفیت محروم شوند.
استفاده از نیروهای غیرمتخصص و حق‌التدریس نیز که به عنوان راهکاری موقت برای جبران کمبود معلم به کار گرفته می‌شود، نمی‌تواند جایگزین معلمان آموزش‌دیده و متخصص شود و در نهایت به افت کیفیت آموزش منجر می‌شود.
آیا مملکتی که در مدارس آن معلم کافی وجود ندارد، می‌تواند به آبادانی و توسعه دست یابد؟
نقطه شروع اصلاح نظام آموزشی کشور در کنار ساختن مدارس جدید و افزایش بودجه‌های عمرانی، باید اصلاحات بنیادین در نظام آموزش و پرورش باشد.
پیش از هر چیز، باید به عدالت آموزشی به عنوان یک اصل اساسی و خدشه‌ناپذیر پایبند بود و برای رفع نابرابری‌های آموزشی در سراسر کشور، برنامه‌ریزی و اقدام کرد.
توزیع عادلانه منابع، تجهیزات و معلمان مجرب، ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی برای همه دانش‌آموزان، و توجه ویژه به مدارس دولتی عادی در تمام کشور، باید در اولویت قرار گیرد.
در گام بعدی، باید به کیفیت آموزش توجه ویژه داشت و برای ارتقای آن برنامه‌ریزی و اقدام کرد.
بازنگری اساسی در محتوای کتاب‌های درسی، به‌روزرسانی روش‌های تدریس، تربیت معلمان متخصص و توانمند و استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی ازجمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش در مدارس کمک کند.
همچنین باید به کاربردی‌سازی آموزش و ارتباط آن با نیازهای بازار کار و جامعه توجه ویژه داشت و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را تقویت کرد.
علاوه بر این، باید به وضعیت معیشتی معلمان توجه جدی داشت و برای افزایش حقوق و مزایای آنها، بهبود شرایط کاری و ارتقای منزلت اجتماعی آنها، برنامه‌ریزی و اقدام کرد. جذب و نگهداشت معلمان توانمند و متخصص، بدون توجه به وضعیت معیشتی آنها، امکان‌پذیر نخواهد بود.
در نهایت برای رسیدن به مدارسی آباد و آبادگر، نیازمند نگاهی جامع و سیستمی به نظام آموزش و پرورش هستیم.
اصلاحات در این نظام باید همه‌جانبه و هماهنگ باشد و تمام ابعاد آن، ازجمله ساختار، محتوا، روش‌ها، منابع انسانی و مالی را در بر بگیرد. بدون رفع مشکلات و آسیب‌های موجود، مدارس نه تنها نمی‌توانند به آبادانی ایران کمک کنند، بلکه خود به مانعی در مسیر توسعه و پیشرفت تبدیل خواهند شد.
آقای پزشکیان، برای ساختن مدارس، باید از اصلاح زیرساخت‌های فرسوده نظام آموزشی آغاز کنید. این زیرساخت‌ها، نه فقط ساختمان‌های مدارس، بلکه عدالت آموزشی، کیفیت آموزش، معیشت معلمان و آینده فرزندان این سرزمین است. تا زمانی که این زیرساخت‌ها ترمیم و تقویت نشوند، هرگونه تلاش برای آبادانی کشور از طریق مدارس، بی‌نتیجه خواهد ماند.
انتهای پیام/
