ایجاد سایه‌بان امید برای نوجوانان در معرض آسیب‌های اجتماعی در مجتمع‌های شوق زندگی/ بکارگیری سیستم دادرسی افتراقی و علوم انسانی در کنار قوانین
گزارش|
مدیر مجتمع شوق زندگی استان مشهد با بیان اینکه اهداف مجازات در کودکان و نوجوانان، بیشتر انجام بحث تعلیم، تربیت و تنبیه برای آنهاست و برای آنان مجازات معنای متفاوتی از بزرگسالان دارد، گفت: برای همین دادرسی‌ها و تحقیق آنها متفاوت از بزرگسالان است و برای همین سیستم دادرسی آنها را سیستم دادرسی افتراقی نام‌گذاری کردند.
پیشگیری از وقوع جرم یکی از وظابف دستگاه قضاست که برای تحقق این مهم اقدامات زیادی در زیرمجموعه معاونت‌های اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم عدلیه و دادگستری‌های سراسر کشور در دستورکار قرار گرفته است.
حال آنکه کودکان و نوجوانان یکی از اقشار جامعه هستند که بخاطر شرایط روحی و جسمی خاصی که دارند، بیشتر از دیگر رده‌های سنی جامعه در معرض خطرات و آسیب‌های مختلف قرار دارند.
اما نکته مهم اینکه تمام کودکان و نوجوانان کشور در دایره شهروندان دارای خانواده تعریف نمی‌شوند و در جامعه کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و کودکان کار هم وجود دارند که نحوه معیشت، تحصیل و زندگی آنها تبدیل به دغدغه بزرگی برای مسئولان حاکمیتی، اجتماعی و قضایی شده است. چراکه در سال‌های اخیر با افزایش تعداد این افراد در سطح جامعه مشکلات و آسیب‌هایی هم برای خود آنها و هم برای جامعه ایجاد شده است.
قوه قضاییه در راستای پیگیری حقوق عامه اقدامات زیادی را برای رسیدگی به کودکان بزه دیده، بد سرپرست و بی سرپرست در دستور کار قرار داده است و از جمله آن تاسیس حدود سیزده مجتمع شوق زندگی در برخی استان‌های کشور است که این روند همچنان در دیگر استان‌ها نیز ادامه خواهد داشت.
مجتمع قضایی و حمایتی موسوم به شوق زندگی با هدف شناسایی و کاهش آسیب‌های اجتماعی براساس قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹، سند تحول قوه قضاییه و برنامه عملیاتی دادستانی کل کشور با الگوبرداری از مجتمع شوق زندگی مشهد در استان ها تشکیل شده است.
در همین رابطه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد موحدی آزاد، دادستان کل کشور در آیین گشایش مجتمع شوق زندگی اهواز با بیان اینکه اجرای برنامه‌های حمایتی از گروه‌های آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده از اهداف راهبردی انقلاب اسلامی است، افزود: نهاد‌های حمایتی متعدد ازجمله کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز با همین رویکرد راه‌اندازی شدند و امروز هیچ فرد نیازمند جسمی و روانی در کشور نیست که تحت حمایت این نهاد‌ها قرار نگرفته باشد.
وی ادامه داد: دستگاه قضایی نیز با وجود مستقل بودن از سایر قوا، براساس تکالیفی که درخصوص پیشگیری از جرایم، تخلفات و آسیب‌های اجتماعی دارد، برنامه‌ها و اقداماتی را در این راستا در دستور کار قرار داده و به مرحله اجرا درآورده که یکی از آنها تاسیس مجتمع‌های شوق زندگی است.
حجت‌الاسلام موحدی آزاد بیان کرد: کودکان و نوجوانان بدسرپرست، بی‌سرپرست، در معرض آسیب و مورد سوءاستفاده از سوی برخی افراد مانند تکدی‌گری و زباله‌گردی، از گروه‌های هدف این مجتمع هستند که همزمان مورد حمایت قضایی و سایر نهاد‌های حمایتی قرار می‌گیرند.
ماده ۹۱ سند تحول قضایی به موضوع آسیب‌های اجتماعی پرداخته شده است
اما محمدحسین صادقی، مدیر کل پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کشور نیز روز ششم اردیبهشت ماه امسال در سومین جلسه شورای معاونین با بیان اینکه موضوع آسیب‌های اجتماعی از موضوعات مهم و اولویت‌دار مقام معظم رهبری است که در مناسبت‌های مختلف همواره بر آن تاکید داشته‌اند، گفت: همچنین در برنامه هفتم ماده ۸۵ بر بهبود شاخص‌های آسیب‌های اجتماعی تکالیفی تعریف شده و در ماده ۹۱ سند تحول قضایی به موضوع آسیب‌های اجتماعی نیز پرداخته شده است.
آسیب‌های اجتماعی بیشتر دربرگیرنده کودکان کار، متکدیان و معتادان متجاهر است
وی با اشاره به اینکه موضوع آسیب‌های اجتماعی بیشتر دربرگیرنده کودکان کار، متکدیان و معتادان متجاهر است، افزود: یکی از اقدامات مهم در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های ذی ربط و مسئول است. در سال ۱۴۰۰ دادسرا و دادستانی خراسان رضوی با ابتکار عمل خود در جهت هم‌افزایی بین دستگاهی مجتمع شوق زندگی را تشکیل دادند.
صادقی گفت: ایجاد مجتمع شوق زندگی در این استان و عملکرد مطلوب آن باعث تسری این اقدام در سایر استان‌ها شد و حتی در سند تحول قضایی به آن پرداخته شد. این مجتمع‌ها در حال حاضر به دو شیوه در حال ارائه خدمات هستند. مدل اول در مشهد مقدس به جز موضوع کودکان به صورت وسیع‌تر در حوزه زنان آسیب‌پذیر، معلولان و بیماران روانی در حال خدمت هستند و مدل دیگر که در تهران به صورت محدودتر در حال اجرا است به مساله کودکان می‌پردازد.
راه‌اندازی ۱۳ مجتمع شوق زندگی در کل کشور
مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور با تاکید بر اینکه مجتمع‌های شوق زندگی در موضوع کودکان بیشترین عملکرد را داشته‌اند، از راه‌اندازی ۱۳ مجتمع شوق زندگی در کل کشور خبر داد و گفت: ۳ استان دیگر نیز برای راه‌اندازی مجتمع شوق زندگی اعلام آمادگی کرده‌اند.
با این تفاسیر، تنها بعد از گذشت زمان از شروع فعالیت های مجتمع های شوق زندگی و با گزارش گیری و آسیب شناسی است که می توان درباره تاثیرات این مجتمع ها از کمک به کودکان و نوجوانان در معزض خطر ارزشیابی کرد.
نیره عابدین زاده در گفت‌و‌گو با میزان، با اشاره به اقداماتی که برای رسیدگی به وضعیت نوجوانان بزده دیده و بدسرپرست در مجتمع شوق زندگی مشهد، دستورکار قرار داشته است، اظهار کرد: باید به ایجاد و تحقق عدالت برای اطفال و نوجوانان به عنوان موضوعی بین رشته‌ای نگاه کرد.
تاکید داریم در مجتمع‌های شوق زندگی عنوان بزه‌دیده را بکار نبریم
وی با بیان اینکه در مجتمع‌های شوق زندگی بسیار تاکید داریم تا عنوان بزه‌دیده را بکار نبریم، افزود: اگرچه قانونگذار نیز به این موضوع واقف است و آگاهانه در ماده ۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تاکید بر عنوان کودکان و نوجوانان معارض قانون داشته است.
باید در کنار قوانین از علوم حقوق، روانشناسی، مددکاری، جامعه شناسی و روانپزشکی استفاده کرد
مدیر مجتمع شوق زندگی استان مشهد بیان کرد: بر این اساس در جایگاه تصمیم گیری و صدور حکم برای کودکان و نوجوانان، همزمان باید در کنار قوانین از علومی همچون حقوق، روانشناسی، مددکاری و جامعه شناسی و روانپزشکی استفاده کرد تا خدمات مبتنی بر عدالت در حوزه کودکان بزه دیده و مبتنی بر عدالت در کودکان و نوجوانان معارض قانون داشته باشیم.
قاضی قبل از تصمیم‌گیری، علت‌یابی و آسیب‌شناسی داشته باشد
عابدین‌زاده خاطرنشان کرد: قانونگذار در ماده ۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، کودکان و نوجوانانی که جرمی انجام داده و معارض قانون می‌شوند را هم به نوعی بزه‌دیده تلقی کرده است، اینجاست که قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی تشکیل پرونده شخصیت برای بچه‌های زیر ۱۸ سالی که کاری مخالف قانون کردند را الزامی کرده است، بدین معنا که قاضی قبل از تصمیم‌گیری، علت‌یابی و آسیب‌شناسی داشته باشد که چرا این نوجوان در این سن رشد، تجربه‌های زندگی را کسب می‌کند، چرا این کار و ناهنجاری و جرم را انجام داده است. تا بر اساس آن چرایی انجام کار، رای را صادر کند و بتواند آن کودک و نوجوان را به جامعه برگرداند.
بهره‌گیری از سیستم دادرسی افتراقی برای کودکان و نوجوانان
وی تاکید کرد: اهداف مجازات در کودکان و نوجوانان، بیشتر بحث تعلیم، تربیت و تنبیه برای آنهاست و برای آنان مجازات معنای متفاوتی از بزرگسالان دارد. برای همین سیستم دادرسی آنها را سیستم دادرسی افتراقی نام نهادند.
راه اندازی دادگاه‌های اطفال و دادسرای نوجوانان در مجموعه شوق زندگی
مدیر مجتمع شوق زندگی استان مشهد بیان کرد: وقتی مجموعه شوق زندگی را در حوزه کودکان و نوجوانان بزه دیده و اقشار آسیب پذیر و افراد دارای اختلال روان و زنان آسیب دیده، تشکیل دادیم، مسئولان قضایی با دیدن نتایج مثبت این مجموعه، تصمیم گرفتند دادگاه‌های اطفال و دادسرای نوجوانان در مجموعه شوق زندگی وارد شود و یک طبقه به رسیدگی‌های تخصصی و افتراقی به حوزه بزهکاری اطفال و نوجوانان اختصاص یابد تا بخش‌های دولتی، قضایی و موسسات مردم نهاد در کنار هم خدمت‌رسانی کنند.
عابدین‌زاده یادآور شد: برای دادسرای ویژه نوجوانان و دادگاه‌های ویژه اطفال و نوجوانان، برای ایجاد بستر‌های مناسب، دادرسی‌های افتراقی باید واحد پرونده شخصیت داشته باشیم، به دلیل اینکه بچه‌ها نمی‌دانند پرونده شخصیت چیست و شاید این عبارت هم برای آنها سنگین باشد و از آنجایی که بچه‌ها دقت می‌کنند به کدام اتاق‌ها برده شده و چگونه با آنها صحبت می‌شود، این واحد‌ها را در قالب اسامی که بچه‌ها بهتر با آنها ارتباط بگیرند و در واقع برای آنها ابهام و ترسی ایجاد نکند، اسم این واحد را سایه‌بان امید گذاشتیم، در آنجا روانشناسان و مددکاران از واحد‌های مردم نهاد به مجتمع‌های شوق زندگی اضافه می‌شوند که در این رابطه مجموعه گلستان علی که موسسه مردم نهاد است در این رابطه همراهی کرد تا به این بچه‌های بد سرپرسیت و آسیبد یده و بزه دیده با پرونده شخصیت کمک کنیم.
مدیر مجتمع شوق زندگی استان مشهد بیان کرد: واحدی به عنوان میانجیگری، صلح و سازش را نیز ترتیب دادیم، گاهی پرونده اطفال و نوجوانان باید وارد پروسه صلح شود و با مداخلات اجتماعی توسط مددکار مختص این واحد که با رویکرد ترمیمی آن پرونده را مورد بررسی قرار می‌دهد و مذاکره و مواجهه حضوری می‌گذارد و سعی می‌کند قضازدایی و از فرآیند رسیدگی‌های کیفری کند و اگر پرونده در جریان رسیدگی قرار گرفت، واحد دیگری که وکلا در آن حضور دارند و وکالت تسخیری کودکان را بر عهده می‌گیرند، وارد کار می‌شود
وی افزود: آنها در کنار نوجوان قرار گرفته و به او کمک می‌کنند در پرونده شخصیت نیز روانشناس حضوز دارد و در نهایت قاضی رای صادر می‌کند.
عابدین‌زاده گفت: به محض تشخیص اینکه نوجوان بدسرپرست است، بعد از تصمیم‌گیری‌های قضایی که راجع به او می‌گیرند که منع تعقیب شود و یا اینکه کیفرخواست صادر شود و یا از نهاده‌های ارفاقی برای آن استفاده شود، در فرایند مددجویی و موازین حمایتی قرار می‌گیرد، اقداماتی مانند ثبت نام او در مدرسه، اگر ثبت نام نداشته باشد انجام می‌شود و اگر نیاز به آموزش و مهارت دارد و اگر نیاز به درمان دارد، این کار‌ها انجام می‌شود و همه این اقدامات در کنار هم انجام می‌شود تا این نوجوان در فرآیند دادرسی فراموش نشود.
وسایل ارتباط جمعی می‌تواند یک فرصت برای ارتقای آگاهی نوجوانان باشد
مدیر مجتمع شوق زندگی استان مشهد بیان کرد: وسایل ارتباط جمعی می‌تواند یک فرصت برای ارتقای آگاهی نوجوانان باشد و چنانچه از این فرصت استفاده نشود، تبدیل به تهدید می‌شود. نظارت خانواده‌ها بر ارتباطات نوجوان و شناخت مناسب از جامعه همسالان و دوستان فرزندشان و ایجاد شرایط اوقات فراقت برای نوجوانان، ارتباط دوستانه و وقت کافی و موثر برای گفت‌و‌گو با نوجوان، دیدن فیلم یا تئاتر همراه نوجوان، تولید محتوا‌های جذاب و موثر برای نوجوانان توسط سازمان‌ها در راستای راه‌های پیشگیری از گرایش به مواد مخدر، شناخت راه‌های درمان نوجوانان بر اثر وقایع آسیب‌زا مهم است.
وی افزود: نوجوانان اول از حیث روحی دچار صدمه می‌گردند که معمولا این مرحله مورد شناخت خانواده قرار نمی‌گیرد و زمانی که آسیب نمود عینی پیدا می‌کند، خانواده متوجه می‌شوند که دیر است. بیشترین آسیب نوجوانان از گروه همسالان است، دوستی موثر خانواده با فرزندشان در پیشگیری بسبار حایز اهمیت است.
انتهای پیام/
